Drewniana zabudowa Chochołowa
791 z 25.10.1965
Drewniana zabudowa Chochołowa to charakterystyczna podhalańska zabudowa wsi typu ulicówki, gdzie zabudowania układają się liniowo, wzdłuż głównej drogi. Układ wsi ulicówki to wyjątkowy układ ruralistyczny, dzięki czemu został wpisany do rejestru zabytków. Ruralistyczny układ Chochołowa stanowią chałupy góralskie zwrócone szczytami do drogi, a frontem na południe. Dalej, w głąb gospodarstwa, wzdłuż wąskich granic działek zaobserwować można zabudowania gospodarczo-inwentarskie. Zagrody chochołowskie prezentują różne typy budynków gospodarczych ze stodołami, oborami i spichlerzykami.
Chałupy chochołowskie to typowy przykład domów podhalańskich. Zbudowane są z bali w konstrukcji zrębowej. Dach budowano jako dwuspadowy, półszczytowy, krokwiowy, pokryty gontem drewnianym. Głęboki okap dachu stanowił niegdyś ochronę przed śniegiem i słońcem. Detal architektoniczny zaobserwować można w kołkowanych odrzwiach czy też snycerskiej dekoracji sosrębów. Najczęściej w Chochołowie można spotkać dom dwuizbowy. Białą i czarną izbę łączy sień z wejściem w ścianie wzdłużnej.
Wieś Chochołów jest jedynym przykładem w regionie, gdzie zachowała się tradycyjna, drewniana substancja architektoniczna. To pięknie położona, jedna z najbardziej malowniczych wsi na Skalnym Podhalu, gdzie w Chałupie Bafiów, wzniesionej w 1798 roku i przebudowanej w 1889 roku, działa Muzeum Powstania Chochołowskiego, filia Muzeum Tatrzańskiego. Ekspozycję poświęconą powstaniu z 1846 roku urządzono we wnętrzu góralskiej chaty, w izbie czarnej zgromadzono sprzęty codziennego użytku, a w izbie białej przedmioty odświętne. W 2018 roku w drewnianym budynku z przełomu XVIII i XIX wieku otwarto Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego – Muzeum Torfowisk z interaktywną ekspozycją pokazującą powstawanie, znaczenie, wykorzystanie oraz florę i faunę torfowisk. W okolicy warto zobaczyć: kościół w Witowie z XX wieku i drewniane domy w Czarnym Dunajcu z XIX wieku.
Źródło: visitmalopolska.pl / Tablice informacyjne
Wieś położona jest na Skalnym Podhalu, u stóp Tatr, na Pogórzu Spisko-Gubałowskim, nad Czarnym Dunajcem. Otoczenie wsi wyróżnia się rozmaitością krajobrazów: od rolniczego i rolniczo-leśnego krajobrazu otwartego, po zbliżony do naturalnego krajobraz skalnego grzbietu tatrzańskiego, chronionego przez Tatrzański Park Narodowy. Wieś góralska na Podtatrzu założona została w XVI w. na „dzikim gruncie” przez Bartłomieja Chochołowskiego (mianowanego też przez Stefana Batorego dziedzicznym sołtysem). Do dziejów Polski wpisała się w XIX w.: w lutym 1864 r. doszło tu do wybuchu patriotycznego zrywu górali kierowanych przez Jana Kantego Andrusikiewicza i ks. Józefa Leopolda Kmietowicza. Był to element tzw. powstania krakowskiego, wymierzonego we władze austriackie. Mieszkańcy Chochołowa prowadzili także nowoczesną - na owe czasy - i skuteczną „politykę” gospodarczą, polegającą na skupie wystawianych na przetarg gruntów. Zaowocowało to pod koniec XIX w. rzadkim we wsiach brakiem obszaru dużej własności ziemskiej. Podczas II wojny światowej Chochołów był ośrodkiem ruchu partyzanckiego, aktywnie działali kurierzy tatrzańscy.
Źródło: zabytek.pl
