Góry Kaczawskie

Góry Kaczawskie (niem. Bober-Katzbach-Gebirge, czes. Kačavské hory) (332.35) to pasmo górskie położone w południowo-zachodniej Polsce, na Dolnym Śląsku, w północno-zachodniej części Sudetów, w Sudetach Zachodnich. Rozciąga się na długości ponad 30 km, zajmując powierzchnię około 227 km². Za najwyższą kulminację pasma uznawane bywają różne, zbliżone do siebie wysokością góry: Okole, Folwarczna, Skopiec lub Baraniec. Nowe pomiary wskazują, że najwyższym spośród podawanych szczytów jest Okole.

Od północy graniczą z Pogórzem Kaczawskim, od wschodu z Pogórzem Wałbrzyskim, od południowego wschodu z Górami Wałbrzyskimi, od południa z Rudawami Janowickimi i Kotliną Jeleniogórską i od zachodu z Pogórzem Izerskim.

Budowa geologiczna

Góry Kaczawskie zbudowane są przede wszystkim ze skał tzw. metamorfiku kaczawskiego. Niewielkie partie na północy i zachodzie należą do niecki północnosudeckiej, na wschodzie do niecki śródsudeckiej, południowe skrawki Gór Ołowianych w przełomie Bobru do bloku karkonosko-izerskiego, a dokładnie wschodniej jego części – wschodniej osłony granitu karkonoskiego, a niewielkie fragmenty na południowym zachodzie – na północ od przełomu Bobru w rejonie Siedlęcina i Pilchowic – do metamorfiku izerskiego w tymże bloku karkonosko-izerskim.

Zbudowane są ze skał metamorficznych: zieleńców, diabazów, fyllitów, różnych odmian łupków serycytowych i serycytowo-kwarcowych, czasami z grafitem, marmurów (wapieni krystalicznych kalcytowych i dolomitowych), wapieni, porfiroidów, keratofirów. Lokalnie występujące różne odmiany amfibolitów i łupków łyszczykowych (na południowym wschodzie) oraz gnejsów i łupków łyszczykowych (na południowym zachodzie) należą do bloku karkonosko-izerskiego. Na podłożu metamorficznym zalegają skały osadowe: zlepieńce, piaskowce, mułowce, iłowce i wapienie oraz skały wulkaniczne: porfiry, melafiry, diabazy, hornblendyt oraz bazalty powstałe w górnym karbonie, permie, górnej kredzie i trzeciorzędzie.

Starsze skały krystaliczne przykryte są na stokach kenozoicznymi rumoszami skalnymi i glinami zboczowymi, a w obniżeniach piaskami i żwirami oraz lokalnie lessami. Wreszcie w dolinach rzek i potoków występują plejstoceńskie i holoceńskie osady: żwiry, piaski, muły (mady rzeczne).

Rzeźba terenu

Składają się z czterech grzbietów: Północnego, Małego, Południowego i Wschodniego. Trzy pierwsze mają przebieg północny zachód – południowy wschód, Grzbiet Wschodni ma kształt nieregularny i rozciąga się południkowo.

Poszczególne grzbiety tworzą rozległe masywy o urozmaiconej linii grzbietowej i stosunkowo łagodnych zboczach. W wielu miejscach można spotkać skałki zbudowane z różnych skał – zieleńców, diabazów, marmurów, łupków oraz piaskowców i zlepieńców, a w przełomie Bobru – amfibolitów.

W związku z wielowiekową działalnością górniczą kamieniołomy, przede wszystkim wapieni, stały się jednym z elementów rzeźby. Najbardziej znanym przykładem jest Góra Połom – z widocznymi ze wszystkich prawie stron pionowymi ścianami wyrobisk.

Grzbiet Północny

Sięga najdalej na północny zachód. Ku północy opada w stronę Pogórza Kaczawskiego, a na zachodzie dolina Bobru oddziela go od Pogórza Izerskiego. Ciągnie się od Wlenia do Wojcieszowa Dolnego. Jest stosunkowo wąski, za to kręty. Masyw Okola odznacza się wąską linią grzbietu i stromymi stokami. Najwyższym szczytem jest Okole (725 m), łączące się w jeden masyw z Leśniakiem (667 m). Od Okola ku północnemu zachodowi ciągnie się grzbiet ze szczytami: Sołtysie Skały (695 m), Leśniak, Wywołaniec (543 m), dalej Rogatka (490 m), Skała (485 m), Babiniec (486 m), Tarczynka (422 m) i Szubieniczna (325 m), a ku południowemu wschodowi: Pańska Wysoczka (658 m), Świerki (561 m). Na wschód od niego leżą: Gackowa (549 m) i Radostka (532 m).

Grzbiet Południowy

Rozciąga się od Czernicy i Janówka w dolinie Bobru do Marciszowa. Jest najdłuższy i odchodzą od niego boczne grzbieciki w stronę Wojcieszowa i Świerzawy. Najwyższym szczytem Grzbietu Południowego jest Folwarczna. W grzbiecie tym wyróżnia się mniejsze pasma: Chrośnickie Kopy na północnym zachodzie oraz Góry Ołowiane na południowym wschodzie.

W grzbiecie tym idąc z północnego zachodu na południowy wschód napotykamy następujące szczyty: Czernicka Góra (513 m), Ptasia (626 m), Lastek (638, 631 m), Kazalnica (620 m), Łysa Góra (707, 691 m), Leśnica (665 m), Grapa (627 m), Ogier (646 m), Folwarczna (723 m), Skopiec (721 m), Baraniec (720 m), Ziemski Kopczyk (672 m), Leszczyniec (604 m), Straconka (611 m), Dudziarz (652 m), Różanka (628 m), Ołowiana (658 m), Turzec (684 m) i Ciechanówka (598 m).

Od Skopca ku północnemu wschodowi odchodzi boczny grzbiet z Młynicą (462 m). Od Barańca ku północnemu wschodowi odchodzi boczny grzbiet z Meszną (590 m), a ku wschodowi biegnie boczny grzbiet przez Bożniak (613 m) zakończony Górą Połom (667 m).

Grzbiet Mały

Jest najmniejszy i najdalej wysunięty ku południowemu zachodowi. Od południa i zachodu opada ku dolinie Bobru. Ciągnie się od Pilchowic do Dziwiszowa. Najwyższym wzniesieniem jest widoczny z daleka masyw Szybowcowej Góry (561 m). Ku zachodowi i północnemu zachodowi ciągną się niewielkie wzniesienia ze Stromcem (551 m), Srebrną (491 m), Wapienną (507 m), Skowronem (472 m), Strzyżową (424 m) i Czyżykiem (425 m).

Grzbiet Wschodni

Leży na wschód od doliny Kaczawy, między miejscowościami: Stara Kraśnica, Wojcieszów, Kaczorów, Marciszów, Domanów, Bolków, Nowe Rochowice, Lipa, Dobków. Jest krótszy od Grzbietu Południowego, lecz szerszy. Ma największą powierzchnię, jego linia grzbietowa bardziej zagmatwany przebieg. Najwyższym wzniesieniem jest Poręba (671 m), leżąca w południowej części masywu. Ma ona kształt rozrogu. Na północ rozciąga się masyw Lubrzy (666 m), Niedźwiedzich Skałek (657 m), i Skiby (562 m). Odchodzi od niego grzbiecik ku północnemu wschodowi z Rakarnią (548 m), Rochowicką Skałą (495 m), Wapnikami (509 m) i Młyniczną (454 m). Masyw Niedźwiedzich Skałek łączy się poprzez Przełęcz Mysłowską z częścią północną Grzbietu Wschodniego. Tu najwyższy jest Żeleźniak (664 m). Na południowy zachód od niego ciągnie się niewielki grzbiecik ze stożkową Osełką (581 m) oraz masywem Miłka (569, 596, 573 m). Na wschód od Żeleźniaka znajdują się: Bukowinka (621, 618, 586 m) i Głogowiec (535 m). Na północny zachód od Bukowinki ciągnie się grzbiet z Marcińcem (624 m), Rogaczem (617 m), Dłużkiem (592 m), Chmielarzem (585 m), Polanką (547, 543 m) i Trzcińcem (469 m). Od tego ostatniego grzbietu odchodzą boczne ramiona, w których leżą następujące wzniesienia: Bielec (450 m), Zadora (454 m), Lipna (436 m) i Garb (404 m).

Wody

Góry Kaczawskie leżą w dorzeczu Odry. Północną i wschodnią część odwadnia Kaczawa z dopływami – Skorą i Nysą Szaloną, a południową i zachodnią Bóbr z dopływem Lipką. Kaczawa i Lipka mają one swoje źródła w Górach Kaczawskich. Na Kaczawie między Kaczorowem a Wojcieszowem znajduje się suchy zbiornik przeciwpowodziowy, a na Bobrze, na południowo-zachodnim skraju Grzbietu Małego, Jezioro Pilchowickie.

Źródło: wikipedia.pl