Gmach Sądu Rejonowego w Cieszynie

Z pobytem cesarza Franciszka Józefa I w Cieszynie związany jest okazały budynek Sądu Rejonowego (dawniej Obwodowego). Cesarz osobiście odwiedził ten gmach dnia 2 września 1906 roku i posadził przed nim znajdujący się po dziś dzień pamiątkowy tzw. „Cesarski dąb". Był to budynek całkiem nowy, bowiem otwarto go oficjalnie 2 grudnia 1905 roku, w 57. rocznicę wstąpienia cesarza na tron.

Zamiar o jego wzniesieniu podjęto już wcześniej, ze względu na to, iż dotychczasowe pomieszczenia Sądu Obwodowego, znajdujące się przy ratuszu w cieszyńskim Rynku, okazały się zbyt szczupłe. Władze miasta również pragnęły poszerzyć swoje biura i w miejscu Sądu wystawić nową salę posiedzeń Miejskiej Rady.

W 1901 roku prezes Sądu Obwodowego, ces. król. radca dworu Emanuel Harbich zwrócił się do radcy budowlanego Langa z ministerstwa Spraw Wewnętrznych we Wiedniu oraz do znanego cieszyńskiego architekta Eugeniusza Fuldy o sporządzenie planów nowego budynku. Zlokalizowano go przy ul. Garncarskiej, przed istniejącym już budynkiem więzienia, tak by obiekty te do siebie przylegały. Lang wraz z Fuldą sporządzili projekty imponującego gmachu, na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 58 na 55 m, z wewnętrznym dziedzińcem. Główna fasada otrzymała neobarokową dekorację złożoną z boniowanego pasowego cokołu i okien zwieńczonych masywnym kluczem. Okna pierwszego i drugiego piętra w klasycznych opaskach ze zwornikami umieszczone są pomiędzy pionowymi boniowanymi lizenami, co nadało budynkowi ciężki i solidny charakter. Główną ozdobę fasady stanowi środkowy trójosiowy ryzalit z wejściową bramą z toporem i pękiem rózg liktorskich w kluczu - symbolem sprawiedliwości oraz przerywanym przyczółkiem z siedzącymi pultami trzymającymi w rękach inne atrybuty sprawiedliwości: wagę i miecz. Nad oknem drugiego piętra znajdował się pierwotnie cesarski dwugłowy orzeł oraz napis „K. K. KREISGERICHT" - „ Cesarsko-królewski Sąd Obwodowy". Budynek nakryto blaszanym dwuspadowym dachem z lukarnami, natomiast środkowy ryzalit podkreślono wysokim dachem mansardowym.

Imponujący i majestatyczny wygląd posiada także westybul i trój biegowa klatka schodowa ozdobiona przez klasycystyczne arkady, marmurowe kolumny i tralkowe balustrady. To reprezentacyjne wejście podkreśla funkcję budynku i majestat prawa. Już na samym początku wchodzącego uderza widok nadnaturalnej wielkości figury „lustitia" z białego kararyjskiego marmuru. Przedstawia ona boginię sprawiedliwości Temidę z mieczem i otwartą księgą w dłoniach. Jej oblicze z przewiązanymi opaską oczami, symbolem „ślepej sprawiedliwości", wydobywało z półmroku światło odbite przez zmyślnie umieszczone lustro. Rzeźba ta (podobnie jak putta) wyszła spod dłuta Ernesta Hegenbartha, wiedeńskiego rzeźbiarza, znanego między innymi z dekoracji fasad „Theater an der Wien" i „Yoikstheater" we Wiedniu. Po prawej stronie westybulu zawieszono na ścianie pamiątkową tablicą z zielonego szwedzkiego granitu z niemieckim napisem ,,Erbaut unter der Regierung Seiner Majestat des Kaisers Franz Joseph I. 1903-1905" (,,Zbudowano pod panowaniem Jego Wysokości Cesarza Franciszka Józefa I. 1903-1905. "). Dziś w jej miejscu znajduje się tablica z 1928 roku, poświęcona dr Feliksowi Bocheńskiemu, organizatorowi polskiego sądownictwa na Śląsku i pierwszemu polskiemu prezesowi Sądu Okręgowego w Cieszynie.

W tylnej części budynku zlokalizowany został rodzaj pawilonu, w którym mieści się reprezentacyjna sala rozpraw sadowych. To dwukondygnacyjne (9 m wysokości), obszerne (15 na 9,5 m) pomieszczenie ozdobione jest arkadowymi oknami na jednej z dłuższych ścian i nawiązującymi do nich ślepymi arkadami w bogatej sztukatorskiej dekoracji na pozostałych ścianach. W jednej z arkad umieszczono portret cesarza Franciszka Józefa I w stroju koronacyjnym autorstwa malarza Alojza Schwingera z Grazu. Salę nakryto równie bogatym zwierciadlanym sklepieniem z półokrągłymi lunetami. Niewątpliwą ozdobą sali są wysokie boazerie, portale,

sądowa trybuna oraz wznoszące się schodkowe ławy dla publiczności. Budynek Sądu wystawiony został przez firmę budowlaną Egeniusza Fuldy, natomiast prace wewnętrzne, jak i wyposażenie biur wykonały wiedeńskie i miejscowe, cieszyńskie firmy, dając tym dowód swoich wysokich kwalifikacji. Obecnie w budynku tym znajduje się Sąd Rejonowy w Cieszynie, który z okazji stulecia obiektu przeprowadził jego generalny remont, przywracając fasady i wnętrza do dawnej świetności.

Źródło: cieszyn.sr.gov.pl