Zespół Klasztorny Bonifratrów w Cieszynie
209/60 z 02.03.1960; A-241/77 z 15.12.1977
Zespół klasztorny składa się z budynku kościoła i gmachu klasztoru, które tworzą razem zwarty czworobok. Świątynia jest budowlą halową wzniesioną na rzucie prostokąta. Jej nawa główna jest trójprzęsłowa, nakryta kolebkowym sklepieniem z lunetami. Prezbiterium o szerokości jednego przęsła oddziela od nawy mur tęczowy. Podział nawy akcentują filary połączone arkadowymi łukami, w których znajdują się półkoliste okna. Po prawej stronie kościoła są one częścią galerii łączącej kościół z klasztorem. W kruchtach pod wieżą znajdują się kaplice.
Do kościoła wiedzie portal z trójkątnym przyczółkiem, fasadę zdobią gzymsy, pilastry i obramowania okien. Wieża jest zwieńczona hełmem namiotowym, częściowo przesłonięta przez mur parawanowy i attykę frontowej ściany kościoła.
Wnętrze kościoła reprezentuje styl barokowy. Na szczególną uwagę zasługują w nim:
późnobarokowy ołtarz główny będący dziełem Jerzego Lehnerta z Opawy, z godłem zakonu Bonifratów (jabłko granatu), rokokowymi dekoracjami i figurami św. Elżbiety i św. Jadwigi – wykonany przez Jerzego Lehnerta z Opawy;
dwa późnobarokowe ołtarze boczne: z lewej strony ołtarz św. Jana Bożego z rzeźbami św. Jana Nepomucena i św. Jana Sarkandra, z prawej strony – ołtarz św. Jana Grande z rzeźbami św. Augustyna i św. Karola Boromeusza;
barokowy obraz przedstawiający Wniebowzięcie Matki Boskiej namalowany w I poł. XVIII w. przez Ernesta Bayera;
rokokowa ambona z posążkiem Archanioła Michała, na którą prowadzą schody znajdujące się wewnątrz muru świątyni;
polichromia namalowana w latach 1978–1979 przez P. Jakubczyka z Krakowa.
W klasztorze znajduje się cenny księgozbiór złożony z około 3000 woluminów, będący najstarszą zachowaną kolekcją biblioteczną w Cieszynie. Znajduje się w nim kilkanaście druków z XVI i XVII w.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia cieszyńskiego klasztoru zaczęła się w 1694 r., kiedy to marszałek polny cieszyński Adam Borek – spodziewając się rychłej śmierci – zapisał w testamencie swoje posiadłości wrocławskim Bonifratrom, zobowiązując ich do wybudowania w Cieszynie szpitala, w którym znajdą pomoc i opiekę mieszkańcy okolicznych miejscowości, zwłaszcza najubożsi. Wówczas rozpoczęto budowę klasztoru, kościoła i szpitala na 12 lóżek, którą kierował ojciec Klemens Mentzl. Projekt przygotował wrocławski architekt Michał Klein. Bracia sprowadzili się do Cieszyna już w 1700 r. Sama budowa, rozpoczęta w 1697 r., została natomiast ukończona w 1718 r. W 1719 r. bracia założyli funkcjonującą do dziś aptekę. Leżący poza murami miejskimi kościół szczęśliwie uniknął katastrofalnych pożarów miasta.
W okresie Rzeczypospolitej i przez cały czas zaborów konwent należał do prowincji austriackiej.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i reaktywowaniu w 1922 r. prowincji polskiej przeorem klasztoru został Michał Buhl, który przejął klasztor od prowadzących go dotychczas braci Czechów. Od razu przystąpił on do koniecznego remontu i modernizacji zabytkowego gmachu, uzupełnienia wyposażenia szpitala oraz zagospodarowania zaniedbanego i zdewastowanego w czasie działań wojennych klasztornego majątku. Zajął się również uporządkowaniem bogatego archiwum i biblioteki.
Rozwój cieszyńskiego szpitala i konwentu przerwał wybuch II wojny światowej. W listopadzie 1939 r. Niemcy zlikwidowali szpital i nakazali braciom opuszczenie klasztoru w ciągu trzech dni. W bonifraterskim kościele odprawiono ostatnią mszę św., a Najświętszy Sakrament przeniesiony został do kościoła parafialnego. W opuszczonym przez braci klasztorze zorganizowano obóz dla Niemców z Wołynia i Besarabii, później była tu siedziba miejscowej Hitlerjugend i koszary dla wojska. W kościele wyświetlano filmy propagandowe.
Po wojnie bracia powrócili do Cieszyna i zaczęli od podstaw organizować swoją działalność. Po dokonaniu niezbędnych remontów w lipcu 1946 r. odbyło się poświęcenie uruchomionej części szpitala i apteki, a kościół znów wypełnili wierni. Wielkie zasługi w tym pierwszym najtrudniejszym dla klasztoru okresie położyli ojcowie Metody Cichy i Salezy Jasik.
W 1950 r. apteka i gospodarstwo zostały upaństwowione, szpital zaś, po podpisaniu umowy z „Caritasem”, został przekształcony w Dom Pomocy Społecznej, w którym przebywało 120 pensjonariuszy.
W 1968 r. przeor Roman Dziekan przeprowadził generalny remont klasztoru. W zaadoptowanych do tego celu pomieszczeniach znalazł swoje miejsce nowicjat przeniesiony z krakowskiego konwentu w 1973 r., który funkcjonował tutaj do 1994 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
