Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi
A-1269/81 z 10.12.1981
Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest w dekanacie czeladzkim należącym do diecezji sosnowieckiej, metropolii częstochowskiej w Polsce.
Czeladzki kościół stanowi zaprojektowaną z rozmachem, okazałą trzynawową bazylikę z transeptem. Budowla zbudowana jest z czerwonej cegły klinkierowej, na podmurówce z bloków kamiennych i licowana klinkierem, w konstrukcji krzyżowo-żebrowej. Powstała na planie krzyża łacińskiego z prezbiterium zamkniętym pięcioboczną absydą. Po bokach prezbiterium znajdują się zakrystie zaprojektowane na rzucie prostokąta. Dachy i kopuły pokryte są blachą miedzianą. Zwieńczenie skrzyżowania naw stanowi ośmiokątna rotunda, której kopuła sięga 51 m. Otaczają ją cztery mniejsze wieże o wysokości 35 m każda. Od strony ulicy Bytomskiej wybudowano dwie dzwonnice (39 m), pomiędzy którymi znajduje się niezwykle rozbudowany portyk. Dorównuje mu swą klasą portyk zlokalizowany od strony wschodniej, gdzie na szczególną uwagę zasługuje bogato zdobiona kolumna. Na jej głowicy posadowiona jest figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Wnętrze kościoła jest bogato zdobione, wykonane w jasnych i czystych kolorach ze złoceniami na kapitelach kolumienek i ornamentach. W prezbiterium nad ołtarzem znajduje się fresk przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. Powyżej w trzech polach znajdują się freski przedstawiające Chrystusa w Ogrójcu, Chrystusa Ukrzyżowanego i Zmartwychwstanie Chrystusa. Freski zostały namalowane przez prof. Macieja Makarewicza w latach 1963–1968. Witraże zdobiące świątynię są również autorstwa tego profesora. Obecne stacje Drogi Krzyżowej (po zamalowaniu poprzednich fresków) wykonał na deskach lipowych Witold Pełka. W kościele znajduje się również relikwiarz z relikwiami licznych świętych, m.in.: św. Franciszka z Asyżu, św. Wojciecha, św. Stanisława Kostki i św. Ojca Pio.
Choć kościół jest zbudowany w stylu neoromanizmu bizantyjskiego, ma wiele akcentów gotyckich. Należą do nich rozety, zwieńczone pinaklami przypory oraz krzyżowo-żebrowa konstrukcja.
W ostatnich latach kościół stał się miejscem, gdzie upamiętnia się dokonania wybitnych Czeladzian. Społeczeństwo miasta ufundowało kilka tablic pamiątkowych. Pierwszą z nich poświęcono w 1992 r. harcerzom czeladzkim poległym w latach 1939–1945.
W kościele od 2000 r. odbywa się także Ogólnopolski Festiwal „Ave Maria”.
Źródło: peuk.fiiz.pl
W czasach przedchrześcijańskich ludzie mieszkający na czeladzkim wzgórzu oddawali cześć swym pogańskim bóstwom. Według legendy na tym właśnie miejscu biskup krakowski Rachelin miał zbudować pierwszą drewnianą kaplicę, która została zniszczona w 1038 r. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1260 r. Około 1318 r. Wacław II Cieszyński ufundował ponownie kościół, który otrzymał rangę parafii. Był on drewniany. Prawdopodobnie spłonął on 1495 r. lub 1518 r. W 1529 r. wybudowano jednonawowy kościół murowany, który przebudowano pod koniec XVI w. Ostateczny barokowy kształt nadano mu dopiero w XVIII w. Kościół został rozebrany w 1916 r.
W związku z dynamicznym rozwojem miasta, jaki miał miejsce z chwilą rozpoczęcia eksploatacji węgla w Czeladzi, a co za tym idzie – wzrostem liczebności jego mieszkańców, stary XVI-wieczny kościół okazał się za ciasny. Ponadto groził zawaleniem. Około 1904 r. powstała więc myśl budowy większego. Utworzono Komitet Budowy, do którego wszedł miedzy innymi ks. Bolesław Pieńkowski. Po analizie wielu koncepcji wybrano do realizacji projekt architekta warszawskiego Tomasza Pajzderskiego. Po uzyskaniu zgody władz rosyjskich, w 1906 r. przystąpiono do budowy nowej świątyni. Ze względu na rychłą śmierć autora projektu (1908 r.), pracami kierował inżynier architekt Hugon Kuder. Kościół poświęcono 8 maja 1913 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
