Dawny klasztor franciszkański w Gdańsku

Już w XIII wieku franciszkanie Prowincji Czesko-Polskiej dotarli na Pomorze. Osiedlili się w Toruniu w 1239 roku, a w Chełmnie w 1258 roku. Te klasztory przeszły wkrótce do Prowincji Saskiej.

W roku 1282 powstał klasztor w Nowem nad Wisłą, w 1296 w Braniewie, w 1349 w Welowie, w 1364 w Watemborku i wreszcie w roku 1420 w Gdańsku.

Nowowybrany papież Marcin V dnia 9 października 1419 dał przywilej założenia klasztoru w Gdańsku. Uzyskano od Rady Miejskiej plac w dzielnicy Lastadie. W roku 1422 rozpoczęto budowę klasztoru. W latach 1422-1431 powstał kościół Wieczerzy Pańskiej – obecne prezbiterium wielkiego kościoła. Po rozgromieniu Krzyżaków w wojnie trzynastoletniej powstała myśl przebudowy klasztoru i budowy wielkiego kościoła. Prace rozpoczęto w 1480 roku. Na życzenie króla Kazimierza Jagiellończyka wzniesiono w latach 1480-1484 kościół św. Anny z przeznaczeniem na nabożeństwa w języku polskim. Równocześnie w latach 1481-1514 rozbudowano wschodnie skrzydło klasztoru. Budowę kościoła Świętej Trójcy rozpoczęto w 1514 roku.

Pod wpływem reformacji i z powodu upadku życia zakonnego, przełożony klasztoru Jan Rollau, bez zgody władz kościelnych przekazał klasztor i kościół w 1555 r. Radzie Miejskiej, już w całości protestanckiej. W klasztorze założono Gimnazjum Akademickie, które przetrwało do 1817 roku. Kościół znalazł się pod zarządem luterańskim i kalwińskim.

Starania franciszkanów o odzyskanie klasztoru i kościoła w latach 1560 i 1596 nie odniosły skutku, mimo przychylności dla nich królów polskich. Wpływy nowatorskie były już wtedy zbyt silne, tak, że nawet królowie musieli się z nimi liczyć.

Franciszkanie – dla podkreślenia, że są nadal prawowitymi właścicielami kościoła i klasztoru w Gdańsku – mieli zwyczaj mianować każdorazowego sekretarza Prowincji gwardianem gdańskim.

W latach 1638 – 1695 powstał dom kazalnicowy, tak zwana Ryglówka. Ostatnim polskim kaznodzieją w latach 1798 – 1817 był tu słynny pastor Krzysztof Mrongovius.

W gdańskim budynku klasztornym otwarto Muzeum w 1861 roku.

W czasie działań wojennych, zwłaszcza w 1945 roku, obiekt franciszkański w Gdańsku bardzo ucierpiał. Zniszczone zostało prezbiterium z pierwotnym sklepieniem i częściowo sam wielki kościół. Skoro tylko front przesunął się na zachód, już w marcu 1945 roku przybył tu pierwszy franciszkanin o. Norbert Uliasz i zaopiekował się wraz z następnymi, którzy tu przybyli, kościołem Świętej Trójcy i św. Anny. Dźwignęli z gruzów część dawnej pastorówki, gdzie z biegiem czasu urządzono klasztor.

Mimo starań i zabiegów nie udało się odzyskać zabytkowego klasztoru franciszkańskiego w Gdańsku, w którym nadal mieści się Muzeum Narodowe. Chociaż kościół w okresie powojennym został nieco odseparowany od gdańskiej Starówki od północy i od strony południowej poprzez nowe arterie komunikacyjne, to jednak jest nadal przez wiernych chętnie uczęszczany. Wielu gdańszczan bierze w nim udział we Mszach świętych i innych nabożeństwach paraliturgicznych.

Na zamkniętym dziedzińcu przed głównym wejściem do kościoła Świętej Trójcy i przy wejściu do kościoła św. Anny ustawiono piękną figurę św. Ojca Franciszka, a w roku 2002 figurę św. Klary. Obydwie figury zrobione są z trwałej masy brązopodobnej.

Źródło: gdansk.franciszkanie.pl