Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (MIIWŚ) – państwowa instytucja kultury powołana w 2008. Muzeum zostało otwarte 23 marca 2017.

Cele i działalność
Podstawowym zadaniem Muzeum II Wojny światowej ma być upowszechnianie wiedzy o II wojnie światowej, ukazywanie polskiej perspektywy na największy konflikt w dziejach ludzkości, kultywowanie pamięci o ofiarach totalitarnych systemów i bohaterach walk o wolność wielu narodowości. W ramach prowadzonej przez Muzeum działalności wystawienniczej, naukowej, edukacyjnej promuje się Polskę jako kraj „strażnika pamięci” Europy i świata o latach 1939-1945, znający i honorujący wartość wolności i postaw obywatelskich.

Struktura organizacyjna
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku kieruje dyrektor powoływany i odwoływany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Do 6 kwietnia 2017 funkcję dyrektora sprawował Paweł Machcewicz (od 28 listopada 2008), zastępcami dyrektora byli: Janusz Marszalec (od 1 grudnia 2008) oraz Piotr M. Majewski (od 1 czerwca 2009).

Od 19 października 2017 dyrektorem jest Karol Nawrocki (od 6 kwietnia jako p.o.). Od 4 maja 2017 wicedyrektorem jest Grzegorz Berendt. Od 2020 p.o. wicedyrektora jest Waldemar Szulc.

Od 1 czerwca 2017 wicedyrektorami byli Przemysław Kowalczuk i Tomasz Gliniecki. Od 2017 wicedyrektorem była Julia Olechno. Od 2018 wicedyrektorem był Tomasz Szturo.

W ramach muzeum funkcjonują:

• działy, w tym: Wystawienniczy, Edukacyjny, Naukowy, Biblioteki i Archiwum, Informacji i Promocji,
• oddział muzeum w Warszawie wraz z wyodrębnionym Samodzielnym Stanowiskiem ds. Kierowania Zespołem Zadaniowym ds. Historii ZSRR pod Okupacją Niemiecką, Kresów Wschodnich oraz Antyniemieckiej i Antysowieckiej Konspiracji Polskiej 1939–1945.

Siedziba muzeum
Od początku lutego 2009 siedziba Muzeum II Wojny Światowej mieściła się w ciągu kamienic przy ul. Długiej 81/83 w Gdańsku. Siedziba ta miała mieć charakter tymczasowy i pełnić swoją funkcję do 2014, kiedy to planowane było oddanie do użytku nowoczesnego budynku muzealnego, zbudowanego przy ul. Wałowej, na terenie historycznej Wiadrowni oraz byłej pętli autobusowej, u zbiegu Kanału Raduni i Motławy, w pobliżu historycznego budynku Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku – jednego z miejsc, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa.

W 2009 w wyniku konkursu stworzono wizualizację wystawy głównej, zgodną z założeniami teoretycznymi koncepcji programowej. Nagroda główna w konkursie wyniosła 50 tys. euro, przy czym ogólna pula nagród wyniosła łącznie 100 tys. euro. Następnym etapem tworzenia Muzeum II Wojny Światowej było przeprowadzenie międzynarodowego konkursu architektonicznego na budynek muzealny przy ul. Wałowej, dostosowany funkcjonalnie do potrzeb ekspozycji głównej, wystaw czasowych oraz funkcji edukacyjnych i archiwalnych muzeum. Projekt budynku został wybrany w 2010, a pierwszą nagrodę w konkursie zdobył projekt studia architektonicznego „Kwadrat” z Gdyni. Budynek muzeum zajmuje powierzchnię około 23 tys. m kw., a wystawa główna – jedna z największych wystaw prezentowanych przez muzea historyczne na świecie – około 5 tys. m kw[.

Na terenie przeznaczonym dla muzeum przeprowadzone zostały prace archeologiczne na powierzchni 1,7 ha.

Muzeum II Wojny Światowej było budowane w głębokim na kilkanaście metrów suchym wykopie (tzw. wannie), którego realizacja przez firmę Soletanche Polska po 2 latach prac zakończyła się z opóźnieniem w końcu sierpnia 2014 i pochłonęła 95 mln zł (kolejnymi terminami zakończenia prac były: przełom kwietnia i maja 2013, luty 2014 i maj 2014). Samo Muzeum II Wojny Światowej buduje konsorcjum firm Warbud i Hochtief za 249,9 mln zł. Wszystkie środki na ten cel pochodzą z Ministerstwa Kultury.

W kwietniu 2015 Rada Ministrów postanowiła o kolejnym przesunięciu terminu zakończenia budowy na 2016 oraz o zwiększeniu środków na tę budowę do 448,9 mln zł. Prace budowlane miały się zakończyć latem 2016 roku. Z częściowo przeszklonej wieży nowej placówki o wysokości 40,51 m można podziwiać panoramę Gdańska. Jedna ze ścian wieży jest nachylona pod kątem 56 stopni względem ziemi.

Budynek otwarto w marcu 2017. Od 23 marca do 27 grudnia 2017 muzeum odwiedziło 413 812 osób. 24 listopada 2018 całkowita liczba zwiedzających przekroczyła milion osób.

Rada muzeum

Przy Muzeum II Wojny Światowej - przed połączeniem - działała Rada Muzeum, która „sprawowała nadzór nad wypełnianiem przez muzeum jego powinności wobec zbiorów i społeczeństwa”. Jej członków powoływał i odwoływał Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Inauguracyjne posiedzenie Rady Muzeum II Wojny Światowej odbyło się 30 kwietnia 2009 w budynku Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie. Członkami Rady Muzeum II Wojny Światowej I kadencji (2009–2013) zostali:

• Andrzej Przewoźnik – historyk, sekretarz generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa – jako przewodniczący Rady Muzeum II Wojny Światowej,
• Czesław Cywiński – prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy AK
• dr Piotr Cywiński – dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau,
• dr hab. Bogdan Chrzanowski – prof. Uniwersytetu Gdańskiego, pracownik naukowy Państwowego Muzeum Stutthof w Sztutowie,
• dr Jarosław Krawczyk – redaktor naczelny Magazynu Historycznego „Mówią Wieki”,
• prof. dr hab. Krzysztof Mikulski – prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego,
• prof. dr hab. Zdzisław Najder – historyk literatury, opozycjonista w czasach PRL, były dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa,
• Jacek Taylor – adwokat, obrońca w procesach politycznych,
• Dorota Zawacka-Wakarecy – Prezes Fundacji „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek” w Toruniu.

Czesław Cywiński i Andrzej Przewoźnik zginęli tragicznie 10 kwietnia 2010 w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem jako członkowie oficjalnej delegacji władz Rzeczypospolitej Polskiej, która udawała się na obchody upamiętniające 70. rocznicę Zbrodni Katyńskiej. W ich miejsce do Rady w listopadzie 2010 r. powołani zostali:

• prof. Jack Lohman – historyk sztuki, architekt, dyrektor Museum of London,
• ppłk Tadeusz Filipkowski – filolog polski, publicysta, były żołnierz AK.

8 grudnia 2010 na Przewodniczącego Rady Muzeum w miejsce Andrzeja Przewoźnika wybrany został Bogdan Chrzanowski.

W 2012 w miejsce owej pierwszej Rady powołana została Rada Powiernicza Muzeum, której pierwsze posiedzenie odbyło się 24 maja 2012. W skład rady na pięcioletnią kadencję (2012–2017) zostali powołani:

Bogdan Chrzanowski – przewodniczący (ponownie),
członkowie powołani ponownie: Piotr Cywiński, Tadeusz Filipkowski, Jarosław Krawczyk, Jack Lohman, Krzysztof Mikulski, Zdzisław Najder, Jacek Taylor, Dorota Zawacka-Wakarecy,
nowi członkowie: Grzegorz Fortuna – główny doradca Prezesa Rady Ministrów oraz Jacek Miler.

Po połączeniu obu placówek w 2017, 7 lutego 2018 wicepremier oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński powołał radę nowo powstałej instytucji:

• prof. nadzw. dr hab. Sławomir Cenckiewicz
• prof. dr Marek Jan Chodakiewicz
• dr Jacek Friedrich
• prof. Jerzy Grzywacz
• prof. dr hab. Mirosław Golon
• prof. nadzw. dr hab. Piotr Majewski
• prof. nadzw. dr hab. Bogdan Musiał
• prof. nadzw. dr hab. Piotr Niwiński
• prof. dr hab. Andrzej Nowak
• Piotr Semka
• prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Wawer
• ks. dr Jarosław Wąsowicz
• prof. dr hab. Tadeusz Wolsza
• prof. dr hab. Jan Żaryn

Odbiór
Gdy Wystawa Główna Muzeum II Wojny Światowej została ukończona, stała się przedmiotem zróżnicowanych ocen ze strony różnorodnych środowisk. Anna Dobrowolska na łamach magazynu „Kontakt” pochwaliła natomiast rozwagę kuratorów w doborze narracji na temat II wojny światowej oraz położenie akcentu na szczególne cierpienie Polaków w trakcie konfliktu. Publicysta Waldemar Kumór z „Newsweeka” stwierdził, że „w nowoczesny i wciągający sposób kuratorzy wystawy opowiedzieli o wojnie - na świecie, a nie tylko w Polsce”. Według brytyjskiego historyka Timothy'ego Snydera „narracja wystawy w Gdańsku zupełnie zmienia sposób postrzegania wojny”

Pojawiły się również nieprzychylne opinie na temat Wystawy Głównej. Konserwatywny historyk Jan Żaryn, jakkolwiek twierdził, że „jest w niej na tyle dużo dobrych rozwiązań, że można śmiało zachęcić do jej obejrzenia”, skrytykował wystawę za sugestię, iż katolicy powszechnie kolaborowali z nazistowskimi Niemcami. Dla odmiany z pozycji lewicowych Kornelia Sobczak poddała Wystawę Główną krytyce ze względu na chaos inscenizacyjny, niedostateczne skupienie się kuratorów na życiu codziennym ludności cywilnej, pobieżne zilustrowanie przyczyn prowadzących do wybuchu wojny oraz symetryzm w zrównaniu totalitaryzmu radzieckiego i nazistowskiego. Sobczak wyraziła również niepokój wobec drastycznych zmian zachodzących w treści ekspozycji od końca 2017 roku.

Jedna z kontrowersji wokół muzeum dotyczyła umieszczenia na wystawie stałej czołgu Sherman Firefly, który po remoncie w Poznaniu był zdolny do poruszania się o własnych siłach (choć na nieoryginalnej jednostce napędowej). Obecnie pojazd znajduje się w podziemiach muzeum, bez możliwości wzięcia udziału w pokazach dynamicznych (został z niego wymontowany silnik). Władze muzeum zapewniają jednak, że w przyszłości gmach placówki zostanie przebudowany tak, aby umożliwić wyprowadzenie czołgu na zewnątrz

Źródło: wikipedia.pl