Ruiny zamku Szczerba
A/4167/1341 z 3.08.1965
Zamek Szczerba (niem. Burg Schnallenstein, 1368 Snelsteyn, pierwotna nazwa zamku to Śnielin; w literaturze spotyka się też nazwę Śnielinek) – ruiny zamku w południowo-wschodniej części Gór Bystrzyckich w Sudetach Środkowych w województwie dolnośląskim.
Położenie
Ruiny kamiennego zamku Szczerba z około XIV wieku położone są w południowo-wschodniej części Gór Bystrzyckich, blisko drogi wojewódzkiej nr 389 na południe od Gniewoszowa. Zamek został wzniesiony na wysokim gnejsowym wzgórzu zamkowym wznoszącym się 520 m n.p.m. między Diabelskimi Skałkami. Wzgórze zamkowe opływają dwa górskie potoki: Głownia od północy i jej dopływ Gołodolnik od południa. Otoczenie ruin zamku otaczają naturalne lasy liściaste i mieszane.
Architektura
Zamek Szczerba zbudowano pod koniec XIII wieku z nieobrobionego kamienia, na obrysie nieregularnego owalu, w kształcie podkowy, prosto ściętego w kierunku zachodu, z występem na północ. Mury obronne o długości ponad 100 m, wysokości 9 m i grubości około 1,5 m otaczały niewielki dziedziniec zamkowy o długości 40 m i szerokości 10-18 m. Od południa, południowego zachodu i zachodu otaczała mury zamkowe głęboka sucha fosa wykuta w skale. Całość powierzchni zamku wynosiła około 1000 m². Do zamku prowadziła droga przez most zwodzony nad fosą i wąską bramę o szerokości 3 m, natomiast w północnym odcinku muru zachodniego mieściła się wąska brama boczna prowadząca na zamkowy dziedziniec. Do północnej strony muru przylegały dwukondygnacyjne zabudowania mieszkalne, zbudowane na planie zbliżonym do czworoboku o wymiarach 9,5 x 19,5 m, posiadające cztery pomieszczenia mieszkalne. Część mieszkalna zamku była podpiwniczona. Ciasny dziedziniec mieścił w północno-wschodnim narożniku wieżę, a przy murze znajdowały się stajnie, zabudowania gospodarcze i pomieszczenia dla załogi.
Funkcja zamku
- Strzegł drogi handlowej biegnącej przez Przełęcz nad Porębą do Czech.
- Pełnił funkcję ośrodka feudalnej władzy nad rozległą okolicą, obejmującą część Gór Bystrzyckich, Wysoczyznę Międzylesia i zachodnie stoki Śnieżnika, zwaną państwem śnielińskim (Śnielin).
- Spełniał funkcję tytularnej siedziby zarządu dóbr międzyleskich.
Zamek obecnie
Obecnie budowla stanowi dobrze czytelną ruinę. Do dziś mimo upływu przeszło pięciu stuleci zachowały się obszerne fragmenty: grubych obronnych murów obwodowych, których wysokość sięga miejscami 9 metrów, baszta, dziedziniec, oraz pozostałości kamiennego budynku mieszkalnego i bramy. Wokół zamku widoczne są pozostałości po suchej fosie. Malowniczy obiekt znajduje się po lewej stronie drogi prowadzącej z Międzylesia do Gniewoszowa, kilkaset metrów na północ od wsi Różanka, zasłonięta drzewami ruina w miesiącach jesienno-zimowych jest widoczna z pobliskiej drogi, ale łatwo można ją przeoczyć, ponieważ kamienne mury zupełnie zlewają się z licznie porozsiewanymi w okolicy zamku gnejsowymi skałkami. 31 marca 2007 r. zamek oficjalnie przeszedł z rąk Nadleśnictwa Międzylesie do Międzyleskiego Związku Drużyn Szczerba (ZHP).
Źródło: wikipedia.pl
Historia powstania i funkcjonowania warowni położonej w pobliżu wsi Gniewoszów okryta jest cieniem tajemnicy, niewiele zachowało się dokumentów mówiących o dziejach i losach historycznych tego zamku. Nieznany jest również fundator, ani czas, w którym powstał pierwszy zamek. Według legend na miejscu obecnego zamku już na początku XI wieku istniał niewielki gród. Kamienny zamek został zbudowany w późniejszym okresie przez polskich rycerzy. Pod koniec XIII wieku, czeski król Wacław II podarował zamek zakonowi cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego, ale zamek nie był długo w rękach zakonu, ponieważ w 1318 roku został po raz pierwszy zniszczony. Po odbudowie w drugiej połowie XIV wieku zamek objęli w posiadanie rycerze czescy. W 1358 roku właścicielem zamku i okolicznych dóbr był Otto Schuler, syn wywodzącego się z Łużyc rycerza Ottona von Glaubitza, właściciela Międzylesia. Rodzina Glaubitzów prawdopodobnie otrzymała tę posiadłość na początku XIV wieku, w związku z objęciem ziemi kłodzkiej przez Jana Luksemburskiego. Do 1428 roku panem na Szczerbie był Bernhard Glaubitz, starosta kłodzki. W 1428 roku oddziały husyckie zdobyły i zniszczyły małą warownię, której nigdy już nie odbudowano. Tradycyjnie przez następne wieki zamek spełniał funkcję tytularnej siedziby zarządu dóbr międzyleskich. Potem przez stulecia zmieniali się właściciele zamkowych ruin: od sołtysów pobliskiego Gniewoszowa, przez Paula Prebira, rodzinę von Tschirnhaus, hrabiów von Althannów, baronów von Stillfriedów. W XIX stuleciu właścicielami ruin byli: hrabia von Magnis oraz królewna Marianna Orańska, pani na zamku w Kamieńcu. W rękach jej potomków, bocznej linii Hohenzollernów, zamek pozostawał do 1945 roku. Zamek "Szczerba" należy do grupy tych pechowych zamków, których byt zakończył się po kilkudziesięciu latach funkcjonowania.
Źródło: wikipedia.pl
