Dwór w Bziu Zameckim w Jastrzębiu-Zdroju
326/50 z 21.11.1950; 736/66 z 05.08.1966
Wybudowany został w stylu późnorenesansowym pomiędzy osadami Bzie Dolne i Bzie Średnie w dobrach rycerskich rodziny Rostków ok. 1605 roku. Usytuowany został na niewielkim wzniesieniu i frontem zwrócony na wschód.
Budynek postawiono na planie wydłużonego prostokąta, z usytuowanym niesymetrycznie od strony południowej wydatnym ryzalitem. W ryzalicie umieszczona została klatka schodowa oraz sień. Po stronie północnej w późniejszym okresie dobudowano przybudówkę, która posiada użytkowe poddasze. Budynek z nieużytkowym poddaszem jest piętrowy i częściowo podpiwniczony, z dostępem do piwnic od zewnątrz. Wejście główne do budynku usytuowane jest od strony południowej, natomiast od strony wschodniej znajduje się wejście boczne. Elewacje budynku charakteryzują się nieregularnym rytmem okien, posiadają pogrubiony w trakcie ostatniej przebudowy impostowy gzyms pomiędzy parterem a pierwszym piętrem oraz gzyms na krawędzi dachu, które okalają budynek dookoła. Budynek posiada również dekorowane, o renesansowych formach trójkątne szczyty elewacji wschodniej i zachodniej. Pierwotnie prawdopodobnie były one zwieńczone ozdobnymi elementami. Szczyty o gładkiej części górnej osadzone są na wydatnym gzymsie. W ich połowie znajduje się także gzyms kordonowy. W dolnej części szczytów znajdują się wnęki dwuarkadowe o łuku odcinkowym oddzielone od siebie pilastrem z profilowaną głowicą. Do dziś zachowały się częściowo otwory strzelnicze. Na parterze budynku znajdują się pomieszczenia o układzie jednotraktowym, trzy z nich posiadają sklepienia kolebkowe z lunetami, a jedno sklepienie krzyżowo-kolebkowe. Piwnice znajdują się pod wschodnią częścią budynku i składają się z dwóch komór, które przykryte są sklepieniami kolebkowymi.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Dwór aż do roku 1714 był w posiadaniu rodziny Rostków. Po śmierci ostatniego z właścicieli Rostków dwór aż do roku 1891 należał do rodziny Skrebeńskich. W latach 1891–1892 dwór należał do adwokata z Raciborza – Teodora Hoffmana. Od roku 1892 do roku 1945 właścicielami dworu byli Wilhelm, a następnie Fryderyk Thau. Podczas II wojny światowej budynek uległ częściowemu zniszczeniu, m.in. zniszczony został ozdobny szczyt elewacji zachodniej, a jego wnętrza zostały splądrowane przez żołnierzy Armii Czerwonej. Po zakończeniu wojny budynek przeszedł na własność państwa polskiego. W 1955 r. Gromadzka Rada Narodowa w Bziu zwróciła się do władz powiatowych o decyzję w sprawie odbudowy lub rozbiórki ruin zamku. W 1958 r. pod nadzorem wojewódzkiego konserwatora zabytków rozpoczęto odbudowę obiektu. W partii dobudowanej tylko częściowo zachowały się sklepienia kolebkowe i żaglaste. Nie odbudowano jednak w pełni tej części dworu. Brakuje dzisiaj tego fragmentu budynku, który łączył bezpośrednio północne skrzydło z jego zachodnią częścią korpusu. W skrzydle północnym znajdowało się również pomieszczenie z piecem i kominem służące między innymi jako wędzarnia.
W wyremontowanym obiekcie miały znaleźć się siedziby biblioteki, świetlicy, punktu felczerskiego oraz przedszkole, a na pierwszym piętrze sala posiedzeń rady. Odremontowana część dworu przyjęła nazwę „Dom Gromadzki”. Po zakończeniu remontu w części obiektu uruchomiona została świetlica. Z powodu braku wykonawcy dopiero w roku 1967 w budynku otwarto ośrodek zdrowia. 1 stycznia 1973 roku Bzie zostało włączone do gminy Ruptawa, a dwa lata później całość włączono do Jastrzębia-Zdroju. W roku 1973 w odremontowanych pomieszczeniach dworu do użytku oddano przedszkole. W roku 2008 budynek został poddany pracom związanym z wykonaniem dodatkowych pomieszczeń piwnicznych, remontem dachu, dobudową ewakuacyjnej klatki schodowej, wykonaniem termomodernizacji i odnowienia elewacji.
Dwór obronny w Bziu Zameckim w chwili obecnej jest jedyną budowlą tego rodzaju zwaną fortalicją zachowaną w tej części Śląska. Podobne budowle znajdują się w Chudowie koło Knurowa i stanowią ruiny zamku, a także w Czechowicach-Dziedzicach i stanowią ruiny dworu.
Źródło: peuk.fiiz.pl
