Pałac Larischów w Zebrzydowicach
371/53 12/01/1953; 202/60 z 02.03.1960
Miejscowość Zebrzydowice, która po raz pierwszy wymieniana jest w dokumencie biskupów wrocławskich z 1305 r., pochodzi prawdopodobnie z końca XIII w. Z uwagi na położenie na rubieżach Księstwa Cieszyńskiego, wzniesiono tu budowlę warowną, będącą najprawdopodobniej typowym, gotyckim zamkiem. Jego walory obronne wyraźnie podnosiły warunki naturalne, a więc okoliczne mokradła oraz rzeczka Piotrówka. Do najstarszych właścicieli budowli oraz Zebrzydowic należał ród Presske. W drugiej połowie XV w. panem tutejszych majątków był niejaki Mikesz z Jedłownika, zaś pod koniec tegoż wieku warownia oraz miejscowość znalazły się w rękach rodu Korniców, będącego zresztą jednym z najstarszych rodów śląskich. W pierwszej połowie XVI stulecia zamek i wieś znalazły się w rękach rodu Liske, zaś w 1583 r. sprzedane zostały Janowi Brodeckiemu. Przez około półtora wieku zamek zmieniał właścicieli nader często, by wreszcie (w połowie XVIII w.) znaleźć się na dłużej w rękach baronów de Mattencloit. Rezydowali oni tutaj od 1747 do 1888 r. Zebrzydowicki zamek stał się wówczas ich główną siedzibą rodową i przeżywał okres swojej największej świetności. To właśnie baronowie Mattencloit w drugiej połowie XVIII w. dokonali gruntownej przebudowy, w wyniku której uzyskał on charakter reprezentacyjnej, barokowej rezydencji. W pomieszczeniach pałacowych urządzono wówczas także kaplicę. W 1888 r. zmarł Emeryk Emanuel, ostatni z rodu, zaś zadłużony majątek wystawiony został na licytację. Kupiony przez hrabiów Larisch-Mönnich, znajdował się w ich rękach do końca II wojny światowej. Pierwsze lata władzy komunistycznej oznaczały dla pałacu - podobnie, jak dla wielu obiektów tego rodzaju - zarówno formalną nacjonalizację jak i praktyczną dewastację. W 1958 r. podjęto wprawdzie odbudowę, jednak w jej wyniku pałac wygląda już nieco inaczej, aniżeli przed zrujnowaniem. Obecnie mieści się tu Urząd Gminy, ośrodek kultury, biblioteka oraz kilka innych instytucji.
Źródło: slaskie.travel
Pierwsza wzmianka o Zebrzydowicach (pod nazwą Siffridi Villa) pojawiła się w spisie dziesięcin biskupstwa wrocławskiego z 1305 r. Tutejsza parafia wzmiankowana była natomiast już w 1335 r. Od XV w. wieś książęca stała się własnością prywatną. Jej pierwszymi znanymi właścicielami byli: Przesske z Zebrzydowic, Jan Burzej z Klvova, Paweł z Kornic i Šumperku oraz Hynek Bielik z Kornic, który to w 1524 r. sprzedał Zebrzydowice wraz z Marklowicami Jerzemu Liszce z Niemieckiej Lutynii.
Budowę pierwszego zamku przypisuje się właśnie rodzinie Liszków. W swojej pierwotnej formie powstał on więc w XVI w. Swój obecny wygląd zawdzięcza on jednak rodzinie baronów Mattencloit, która weszła w posiadanie okolicznych dóbr w 1732 r. W latach 1760–1776 dokonała ona całkowitej przebudowy zamku, zamieniając budowlę obronną, jaką był on do tej pory, na barokową rezydencję otoczoną pięknym parkiem. Jej inicjatorami byli Jan Ryszard von Mattencloit wraz ze swoją małżonką Marią Renatą von Beess. W posiadaniu rodziny Mattencloit pałac znajdował się do 1888 r., w którym to zadłużone wówczas dobra przejął Henryk Larisch von Moennich. Wówczas w pałacu urządzono siedzibę administracji majątku. Ostatnim właścicielem posiadłości był Jan Henryk Larisch von Moennich. W 1946 r. jego majątki, podobnie jak większość majątków ziemskich, zostały znacjonalizowane. W tym czasie pałac był już w znacznym stopniu zrujnowany. Pierwsze prace związane z przywróceniem mu dawnej świetności podjęto w 1958 r. Obiekt został całkowicie odbudowany do 1963 r. Stał się wówczas własnością gminy Zebrzydowice, którą jest po dziś dzień. W 1970 r. miejscowe władze postanowiły dobudować do wschodniej ściany salę widowiskową, a w latach 80. XX w. w miejscu parku zbudowały amfiteatr. Obecnie w pałacu swoją siedzibę ma Gminny Ośrodek Kultury.
Źródło: peuk.fiiz.pl
