Zamek Koźle

Pierwsze wzmianki o Koźlu dotyczą grodu warownego bronionego przez wojska Bolesława Krzywoustego w 1106 i 1108 roku. Pierwszą warownię archeolodzy umiejscawiają na wyspie pomiędzy rozlewiskami Odry. Powstanie zamku w dzisiejszym miejscu wiązać można z lokacją miasta pod koniec XIII wieku, gdyż na dziedzińcu obecnego zamku odkryto ślady czworobocznej wieży mieszkalnej z czterema szczelinowymi oknami strzelniczymi oraz ceramikę z XIII wieku. 

Przez stulecia zamek popadał w ruinę. Dopiero w 1563 roku, kiedy Johann von Oppersdorff wszedł w posiadanie Koźla i Głogówka odbudowano średniowieczną siedzibę książęcą. Zamek nie nadawał się do zamieszkania, posiadał jednak solidne mury okalające oraz dobre położenie, co skłoniło von Oppersdorffa do przywrócenia świetności kozielskiej warowni. Zachowana była również wieża zamkowa. Odbudowa zamku stała się ogromnym przedsięwzięciem, dla którego specjalnie wybudowano cegielnię, w której w 1562 roku wypalono w trzech piecach około 54 tys. cegieł. 

Zamek otoczony był dwiema fosami, z których jedna przy zamku wewnętrznym otoczona była wysokim murem. Za fosą po jednej stronie płynęła Odra, po drugiej rozciągały się bagna i stawy. Zamek wewnętrzny okalał mur, przy którym wznosiła się wieża, a po drugiej stronie umiejscowiona była baszta z dwoma otworami strzelniczymi. Baszta zachowała się po dziś dzień. Wewnątrz zamku po jednej stronie starych murów znajdowało się piętro z dwoma niewykończonymi pomieszczeniami mieszkalnymi. W dolnej części zamku mieściły się piwnice z mocnymi sklepieniami, a nad nimi budynek bramny. Obok zwężenia piwnicznego usytuowane było wejście do baszty. Na drugim piętrze, na które wchodziło się dębowymi schodami znajdowała się sala z trzema oknami, kilka komór i kuchnia. Na trzecim piętrze było pomieszczenie do przechowywania ziarna. W wieży na trzecim piętrze było pomieszczenie dla strażnika.

Przed zamkiem Johann von Oppersdorff postawił słodownię i browar, z którego korzystali również mieszkańcy miasta. Podczas wojny trzydziestoletniej miasto przechodziło zawirowania związane ze zmianą właścicieli, nikt z następców Oppersdorffów nie dbał ani o zamek ani o miasto, traktując je jako źródło dochodów. W 1642 roku Szwedzi zdobyli Koźle, splądrowali je i spalili. Odbudowa w wyniku wyludnienia i upadku gospodarczego regionu szła bardzo mozolnie. 

Kolejnym czynnikiem hamującym rozwój miasta było utworzenie przez Austriaków w 1734 roku w Koźlu twierdzy II klasy. Niestety okres wojen śląskich spowodował kolejne zniszczenia w mieście, które nie ominęły również zamku.

Częściowa odbudowa podzamcza miała miejsce na początku XIX wieku, gdzie podczas oblężenia miasta przez wojska Hieronima Bonapartego utworzono lazaret. 

W czasach późniejszych pozostałe budynki zamku przystosowano do celów gospodarczych i mieszkalnych. Przez lata teren podzamcza popadał w ruinę. Dziś zabezpieczony przed dewastacją czeka na lepsze czasy.

Prace archeologiczne przeprowadzone na początku XXI wieku, doprowadziły do odkrycia piwnic zamkowych i rekonstrukcji wieży zamkowej.

Najlepiej zachowanym obiektem zamkowym jest obok murów, baszta zamkowa będąca siedzibą dzisiejszego Towarzystwa Ziemi Kozielskiej, które zajmuje się upamiętnianiem minionych czasów i pielęgnacją pamiątek historycznych.

Z basztą i zamkiem związana jest słynna legenda o trzech braciach Kozłach, którzy byli w średniowieczu postrachem dla okolicznych podróżników i kupców. Wysiłki mające na celu zaprzestanie tego procederu za każdym razem nie dawały pożądanego rezultatu, gdyż skutecznie chowali się przed obcymi wojami w swojej niezdobytej warowni. W końcu jednak rzeźnik Jakub, który znał tajemne przejście do zamku, wprowadził tam żołnierzy, którzy pojmali krnąbrnych braci. Karą dla nich miało być strącenie ich z najwyższego okna wieży, być może była to właśnie baszta. Wszyscy trzej ponieśli śmierć a pamiątką tych dni było huczne obchodzenie dnia św. Jakuba. Do dziś organizowane są coroczne średniowieczne inscenizacje tamtych czasów w okolicach baszty zamkowej.

Warto dodać, że w 2008 roku oddano do użytku drugą basztę, która została zbudowana na fundamentach zburzonej przed laty starej wieży.

Źródło: citywalk.info