Park Decjusza w Krakowie

Park został założony ok. 1535 roku wraz z willą Decjusza jako miejsce wypoczynku sekretarza króla Zygmunta Starego, Justa Ludwika Decjusza. Projektem parku zajęli się włoscy architekci (m.in. Jan Cini, Zenobiusz Zanotti). W XVI wieku w części północnej posiadłości był to ogród włoski (wczesnorenesansowy), kwaterowy, tarasowy, z sześcioma średniej wielkości i dwoma mniejszymi kwaterami, ze stawami i rozlewiskami w dolinie Rudawy, z młynem i hamernią. Ogród ulegał przekształceniom w czasie przebudowy wilii przez następnych właścicieli, przez ogród barokowy (francuski), po ogród angielski typu krajobrazowego w XIX wieku wykorzystujący walory krajobrazowe otoczenia. Teren od wschodu, na osi widokowej w kierunku Wawelu, zajmowały klomby, pasmo drzew i figura św. Andrzeja. Od strony północnej między tarasem wilii i oficyną znajdowały się kamienne mury otaczające rozarium, połączone z domem gankiem podziemnym. Dalej na północ, na osi widokowej ku Bronowicom, powstała nowa, parkowa kompozycja. Występował tu swobodny układ ścieżek, które wiły się między klombami, zagajnikami, stawem oraz płynącym potokiem (obecnie okresowy). Wzdłuż potoku postawiono mur z łamanego kamienia wapiennego z przepustem, z beczkowym sklepieniem z cegły. Od strony zachodniej aleja prowadziła do Lasu Wolskiego i skałek rezerwatu Panieńskich Skał.

Park w drugiej połowie XIX wieku dalej był zmieniany, przesunięto drogę w miejsce obecnej ulicy 28 Lipca 1943 roku (wjazd do wilii od strony południowej), powstał też ogród zimowy od strony północnej. W latach I wojny światowej wojska austriackie przejęły posiadłość na kwaterunek, co wiązało się z dewastacją wnętrza willi oraz doszło do wycinki większości drzew na potrzeby armii. W 1918 roku, po śmierci Marcelego Czartoryskiego (syna Marceliny Czartoryskiej), ówczesnego właściciela posiadłości, willę z przeznaczeniem na pensjonat zakupiła Spółka Wola Justowska. Po zakończeniu działań wojennych podejmowała ona próby przywrócenia świetności tego miejsca, także na terenie parku.

Charakterystyka, stan obecny (2022)
W latach 90. XX wieku i przejęciu obiektów przez Gminę Miejską Kraków podjęto działania rewaloryzacyjne i przywrócono dawny stan willi z czasów przebudowy realizowanej przez Marcelinę Czartoryską według projektu Tadeusza Stryjeńskiego. Rewaloryzacji poddano także oficynę zw. Domem Łaskiego (prace ukończono w 1998 roku). W 2000 roku wybudowana została nowa oficyna zwana Domem Erazma, którą przeznaczono na hotel. W 1995 roku Miasto Kraków przekazało willę Stowarzyszeniu Willa Decjusza. Do 2018 roku zielenią w parku zajmował się Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie, obecnie po przekształceniach Zarząd Zieleni Miejskiej.

Źródło: wikipedia.pl