Piwnica pod Baranami w Krakowie
Piwnica pod Baranami (PpB) – kabaret literacki założony w 1956 w Krakowie. W Piwnicy powstawały piosenki, krótkie formy sceniczne, widowiska plenerowe.
Jazz w Piwnicy
Pod koniec lat 50. Piwnica stała się centrum jazzu w Polsce. Grali tutaj: Jerzy Matuszkiewicz, Andrzej Trzaskowski, Krzysztof Komeda, Andrzej Kurylewicz, Jan Ptaszyn Wróblewski, Andrzej Dąbrowski, Wojciech Karolak, Zbigniew Namysłowski, śpiewała Wanda Warska. Środowisko jazzowe wspierali: Jerzy Skarżyński, Leopold Tyrmand i bracia Fersterowie.
W latach 60. rozpoczęli koncerty w Piwnicy: Janusz Muniak, Zbigniew Seifert, Tomasz Stańko, Jan Jarczyk, Janusz Stefański. W latach 70. i 80.: Władysław Sendecki i jego legendarna grupa jazz-rockowa „Sun Ship”, „Jazz Band Ball Orchestra”, „Old Metropolitan Band” trębacza Andrzeja Jakóbca, „Beale Street Band”, „Playing Family”, grupa grająca muzykę z pogranicza muzyki improwizowanej i world music o nazwie Osjan, Jarosław Śmietana, Andrzej Cudzich, Marek Bałata, Krzysztof Ścierański.
Do tradycji tej powrócił w 1996 roku Witold Wnuk, organizując cykliczny Letni Festiwal Jazzowy w Piwnicy pod Baranami, znany od 2016 roku jako Summer Jazz Festival Kraków – obecnie największy festiwal jazzowy na świecie, serwujący każdego roku ponad 100 koncertów od lipca do początków sierpnia. W 2000 miał miejsce pierwszy zorganizowany przez Aleksandra Glondysa koncert Ellington po krakowsku, w którym utwory Duke’a Ellingtona aranżowali artyści Piwnicy: Grzegorz Turnau, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Raj, Andrzej Zarycki. Od początku 2007 reaktywował się Jazz Club pod Baranami – Old Jazz Swinging Stars (grający w czwartki), którym kieruje Marek Andrzej Michalak.
Środowisko Piwnicy
Środowisko Piwnicy tworzyli poza wyżej wymienionymi postaciami również m.in.: Krzysztof Penderecki, Andrzej Wajda, Józef Kluza, Marian Eile, Bronisław Chromy, Wiesław Wójcik (aktor), Anna Dymna, Marian Dziędziel, Jan Nowicki, Czesław Miłosz, Sławomir Mrożek, Ryszard Czeczel, Zbigniew Książek, Agnieszka Osiecka, Zbigniew Paleta, Krystyna Szczepańska-Maj, Andrzej Szczeklik, Dorota Terakowska, Elżbieta Towarnicka, Jerzy Turowicz, Kazimierz Wiśniak, Leszek Wójtowicz, Janusz Radek.
Inni artyści mający w swojej historii „piwniczny” epizod, to Konrad Materna, Wiesław Moczulski, Michał Kaniewski, Kazimierz Adamczyk, Andrzej Marchewka, Jacek Kaczmarski, Paweł Grawicz, Zbigniew Rabsztyn.
W kolekcji malarstwa Piwnicy znajdują się dwa obrazy Jerzego Leopolda Feinera – jeden to portret Piotra Skrzyneckiego z Sebastianem Kudasem, a drugi to portret młodej dziewczyny.
W godzinach południowych i popołudniowych środowisko kabaretu spotyka się w barze Vis-à-vis (obok Piwnicy).
W 2006 Instytut Pamięci Narodowej poinformował, że w przeszłości na artystów Piwnicy donosiło 10-12 tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa PRL, wśród nich najbardziej aktywny był Michał Ronikier, który działał pod pseudonimem „Zygmunt” i miał składać donosy na innych artystów. Dotyczy tego publikacja książkowa pt. Kolacja z konfidentem. Piwnica pod Baranami w dokumentach Służby Bezpieczeństwa autorstwa Stanisława M. Jankowskiego i Jolanty Drużyńskiej z 2006.
Źródło: wikipedia.pl
Kabaret założony został w 1956 w piwnicach pałacu „Pod Baranami” przez Piotra Skrzyneckiego i kilkoro studentów krakowskich uczelni. Wśród założycieli Piwnicy byli m.in. Bronisław Chromy i Krzysztof Penderecki. Oficjalnie Piwnicę otwarto 26 maja 1956. Pierwotnie miało to być miejsce spotkań krakowskich studentów.
Początkowo w występach udział brali m.in. Piotr Skrzynecki, Joanna Olczakówna, Barbara Nawratowicz, Krzysztof Litwin, Tadeusz Kwinta, Mieczysław Święcicki, Mirosław Obłoński, Wiesław Dymny, Kika Lelicińska, Irena Szaszkiewiczowa, Jan Güntner, Joanna Plewińska, Jerzy Vetulani, Maria Nowotarska. Kierownikiem literackim oraz „mózgiem i duszą Piwnicy” była Janina Garycka. Ona i Kazimierz Wiśniak tworzyli także scenografie.
W Piwnicy pod Baranami przez pewien czas występowały zespoły jazzowe Krzysztofa Komedy i Andrzeja Kurylewicza.
W latach sześćdziesiątych pojawili się: Ewa Demarczyk, która wraz z kompozytorem Piwnicy Zygmuntem Koniecznym wypromowała kabaret na całą Polskę, śpiewający poeta Leszek Długosz, kompozytorzy Stanisław Radwan i Andrzej Zarycki, plastyczka i aktorka Krystyna Zachwatowicz.
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych powstały najsłynniejsze utwory, a zespół zyskał sobie opinię jednej z najlepszych grup artystycznych w kraju. Za teksty służyły dzieła o najróżniejszej tematyce i nastroju: od Pieśni nad pieśniami poprzez wywiad z Ariadną Gierek po opis rozmnażania ślimaków z dawnej encyklopedii.
Po 1976 z Piwnicy odeszło wielu artystów: Ewa Demarczyk, Krystyna Zachwatowicz, Mirosław Obłoński, Krzysztof Litwin, Mieczysław Święcicki. Piotr Skrzynecki przyjął na ich miejsce do kabaretu wiele nowych twarzy – m.in. Aloszę Awdiejewa, Annę Szałapak, Halinę Wyrodek, Olę Maurer, Andrzeja Maja, Marka Grechutę, Jacka Wójcickiego, Grzegorza Turnaua, Tamarę Kalinowską, Ewę Wnukową, Janusza Radogosta Kowalczyka, Krzysztofa Janickiego, Beatę Rybotycką, Dorotę Ślęzak, Małgorzatę Górnisiewicz, Zbigniewa Raja, Kazimierza Madeja, Leszka Wójtowicza oraz Konrada Mastyłę. Z monologami i składaną czerwoną trybuną występował Andrzej Warchał.
Muzykę tworzyli obok dotychczasowych kompozytorów Zbigniew Preisner, Grzegorz Turnau, Jan Kanty Pawluśkiewicz oraz Zbigniew Raj, później pojawili się także nowi – Adrian Konarski, Dorota Ślęzak i Tomasz Kmiecik.
Okrągłe rocznice powstania kabaretu znane były z hucznych obchodów, m.in. 1966, 1972, 1976, 1986, 1996, 2006. Tradycją stały się też urodziny Piotra Skrzyneckiego, obchodzone po jego śmierci w formie urodzinowych koncertów w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
Po śmierci Piotra Skrzyneckiego (1997) Towarzystwo Przyjaciół Piwnicy pod Baranami i artyści kabaretu na wspólnym zebraniu uznali, że Piwnica istnieje nadal i kontynuowali występy. Dyrektorem artystycznym został wówczas wybrany Marek Pacuła i funkcję tę pełnił do roku 2010. Wtedy to po ostrym konflikcie personalnym, w którym musiała uczestniczyć Policja, Pacuła rozstał się z Kabaretem. O kwestiach finansowych i bytowych kabaretu decyduje Stowarzyszenie Artystów i Sympatyków Piwnicy pod Baranami, na czele którego stanęła architekt Krystyna Styrna-Bartkowicz, wybrana na prezesa na Walnym Zgromadzeniu 12 maja 2010.
Źródło: wikipedia.pl
