Zamek w Lesku

Zamek rodziny Kmitów w Lesku powstał po spustoszeniu przez Węgrów i Wołochów w 1512 zamku Sobień nieopodal Leska. Wzniesiona w 1491 roku drewniana fortalicja została zastąpiona okazalszą budowlą.

1538–1712
Budowę zamkowego kompleksu ukończono zapewne już po śmierci Piotra Kmity, który zmarł w 1553 roku. Majątek leski odziedziczyła jego żona Barbara Kmita z Herburtów. Po 1562 roku bogata wdowa ponownie wyszła za mąż za późniejszego kasztelana jaworowskiego, Andrzeja z Górki i wraz z nim wyjechała do Wielkopolski. Majątek Piotra Kmity podzieliły między sobą jego dwie siostry – Anna, żona Andrzeja Barzego i Katarzyna, żona Stanisława Stadnickiego. Dobra i zamek leski przypadły tej ostatniej. W rękach rodziny Stadnickich leski majątek znajdował się do I połowy XVIII wieku.

Stadniccy trzykrotnie przeprowadzali remont zamku w Lesku. Pierwsza przebudowa miała miejsce pod koniec XVI wieku. Zamek zyskał wtedy renesansowy charakter, który podkreślała attyka z wnękami. Drugą przebudowę rozpoczęto po Potopie Szwedzkim. W wyniku działań wojennych zamek znacznie ucierpiał. Stadniccy otoczyli zamkowe wzgórze umocnieniami bastejowymi, a narożne baszty strzegły czworoboczną budowlę. W 1693 roku zamek posiadał dużą bibliotekę, która dysponowała 325 księgami, w tym 90 religijnymi, 86 politycznymi, 41 historycznymi, 32 poetyckimi, 17 prawniczymi i 59 szkolnymi. W inwentarzu z 1697 roku wspomina się o 378 pozycjach książkowych.

W 1704 roku doszło do kolejnego napadu wojsk szwedzkich, tym razem w czasie trwania wojny północnej. Szwedzcy żołnierze zgrabili mienie należące do właściciela zamku, Jana Franciszka Stadnickiego, a odjeżdżając podłożyli w kilku miejscach ogień i wysadzili XVII-wieczny zamek w powietrze. Zdewastowane zostały mury zamkowe i cenne komnaty, a także bramy. Szwedzi podpalili również miasto. Zniszczeniu uległo zamkowe wyposażenie, ozdoby, księgozbiór, dokumenty i przywileje oraz większość leskiej zabudowy. Zamek odbudowywano przez osiem lat. Prace ukończono w 1712 roku.

1712–1914
Niedługo po przeprowadzeniu remontu Dziedziczka Teresa Stadnicka wniosła leski zamek w posagu swojemu mężowi staroście sandomierskiemu Józefowi Ossolińskiemu. Zamek w Lesku posiadał w tym czasie rezydencję pańską, kancelarię pańską, skarbiec, kaplicę, piwnice, pokoje dolne i górne, pokoje gościnne, dużą salę, cukiernię, kuchnie, stajnie, ogrody typu włoskiego i bogate wyposażenie zamkowych komnat. W 1767 roku zamkowe piwnice skrywały w swoich lochach 64 beczki, 39 anatałów, 4 anatały miodu pitnego i 122 butelek win węgierskich.

Zamek w Lesku był w posiadaniu rodziny Ossolińskich od 1731 roku do 1776 roku. Remont budynków zamkowych rozpoczął dla Ossolińskich Gotfryd Hoffman. Swojej pracy jednak nie ukończył. W wyniku zawarcia małżeństwa przez Mariannę Ossolińską i Józefa Mniszcha, zamek leski ponownie zmienił swojego właściciela. Od 1776 roku do 1799 roku znajdował się w posiadaniu rodziny Mniszchów.

W roku 1785 zamek spustoszył wieli pożar. Opuszczone ruiny Julii Teresy Mniszchówny otrzymała rodzina Krasickich jako wiano panny młodej, zaślubionej z Franciszkiem Ksawerym Krasickim, który na początku XIX wieku rozbudował go dla swojego syna Edmunda i jego żony Marii Anieli. Właścicielami zamku Krasiccy byli od 1799 roku do 1939 roku, w tym syn Edmunda, Ignacy Krasicki, a od 1903 jego syn August.

W latach 1836–1838 rozpoczęto odbudowę zamku według projektu Wincentego Pola. Prace trwały przez 38 lat. Obiekt całkowicie zatracił swój pierwotny wygląd. Pol nadał mu kształt rezydencji klasycystyczno-neorenesansowej w stylu włoskim. Powstały też dodatkowe oficyny i oranżeria.

1914–
Zamek ucierpiał w czasie I i II wojny światowej. Od jesieni 1914 roku do wiosny 1915 roku zamkowe komnaty grabili i niszczyli rosyjscy żołnierze, którzy wycofując się wywołali kolejny pożar zamku. Po 1939 roku zamek zajęli Sowieci, którzy przebywali w nim do VI 1941 roku. Po ataku III Rzeszy na ZSRR ulokowali się w nim niemieccy żołnierze.

Po wojnie przeprowadzono wywłaszczenie dóbr prywatnych. Tymczasowo mieściły się tutaj magazyny i przedszkole.

W roku 1956 zamek stał się własnością kopalni KWK "Makoszowy" z Zabrza, która wyremontowała zniszczony działaniami wojennymi obiekt w 1956 roku. Odrestaurowany zamek stał się ośrodkiem wypoczynkowym dla górników.

Po restrukturyzacji własnościowej wypoczynkowych ośrodków górniczych, zamek przeszedł w ręce spółki skarbu państwa Gliwickiej Agencji Turystycznej.

Źródło: wikipedia.pl