Zamek Sobień
A-346 z 12.04.1968
Sobień (Soban 1372, castro Sobyen 1460) – średniowieczny zamek w dolinie Sanu, na granicy Pogórza Bukowskiego i Gór Słonnych, obecnie w ruinie na terenie wsi Manasterzec.
Obiekt jest przykładem średniowiecznego zamku prywatnego pełniącego w XV w. ważną rolę w systemie obronnym ziem południowo-wschodnich Królestwa Polskiego.
Ruiny zamku położone są na wysokim wzgórzu stanowiącym jedno z pasm Gór Słonnych. Doskonałe walory obronne tego miejsca wzmacniało położenie w widłach Sanu i jego prawobocznego dopływu Sobienki. Zamek został wzniesiony na rzucie nieregularnego czworoboku zakończonego na północnym-zachodzie ostrym kątem, gdzie znajdowała się czworoboczna wieża bramna. Główna siedziba mieszkalna zbudowana na planie prostokąta usytuowana była we wsch. części założenia i posiadała przypuszczalnie dwie kondygnacje. Wjazd do zamku prowadził drogą od strony północno-zachodniej przez kamienną wieżę bramną, a wcześniej przez przedzamcze (antecastrum) otoczone wałami ziemnymi. Do chwili obecnej zachowała się część szerokiej wieży bramnej i budynku mieszkalnego. Cześć zach. wieży wzniesiona zapewne jeszcze w XIV w. posiada zachowane ściany od strony północnej i południowej. Cześć wsch. wieży tworzą obecnie mury wznoszące się do wysokości drugiej kondygnacji z dwiema przyporami od strony północnej. W ścianie północnej zachowa są dwa prostokątne otwory okienne. Siedziba mieszkalna wzniesiona była na rzucie prostokąta, jednotraktowa. Wewnątrz ścian tej części zamku zachowały się ślady po belkach stropowych. W dolnej i górnej kondygnacji zachowane otwory okienne, w części dolnej zamknięte półkoliście. W elewacji południowej przetrwały dwa kroksztyny z których jeden wspierał pierwotnie wykusz. W południowej dolnej części założenia zamkowego funkcjonuje od 1997 r. taras widokowy z którego roztacza się wspaniała panorama na dolinę Sanu i Góry Słonne, a do ruin wieży zostały poprowadzone drewniane schody z poręczami od strony przedzamcza.
Właściciele:
- Stefan - syn Wojosta z Sobniowa w 1359 otrzymał Sobień
- 1389–1580 Kmitowie herbu Szreniawa
- Jan Kmita (1330–1376) – starosta generalny ruskikrakowski
- Piotr Kmita (1348–1409) – wojewoda krakowski
- Klemens Kmita - (1421) h. Szreniawa, ze Żmigrodu, starosta sanocki
- Jan Kmita - brat Małgorzaty z Kmitów
- Małgorzata z Kmitów żona Przedpełka Mościca z Wielkiego Koźmina
- Mikołaj Kmita z Wiśnicza - kasztelan przemyski - stryj Małgorzaty
- Jan Kmita (zm. 1450) – prowincjał prowincji czesko-polskiej franciszkanów
- Jan Kmita (zm. 1458/1460) – kasztelan lwowski
- Andrzej Kmita – i jego córka Nawojka
- Dobiesław Kmita (zm. 1478) – wojewoda lubelski
- Jan i ks. Stanisław Kmita – dziedzice na Sobniu
- Maciej Kmita - podkomorzy sanocki i ks. Piotr (Balowie)
- Stanisław Kmita (ok. 1450-1511) – kasztelan sanocki, wojewoda wojewoda ruski
- Piotr Kmita Sobieński (1477-1553) – wojewoda krakowski, marszałek wielki koronny
- Barbara Kmita z Felsztyna - córka Jana Herburta
- 1580–1713 Stadniccy herbu Szreniawa
- 1713–1803 Ossolińscy, Mniszchowie jako wiano zamek Teresy ze Stadnickich przeszedł na jej męża Józefa Kantego Ossolińskiego
- 1803–1939 Krasiccy z Sienna, Julia Teresa Wandalin-Mniszech
- Edmund Konrad Krasicki z Siecina
Stan obecny
Na zarośniętym lasem wzgórzu, nad Sanem zachowały się fragmenty murów obronnych, szczątki budynków i ślady wałów przedzamcza.
Przyroda
Wzgórze zamkowe stanowi ciekawy obiekt przyrodniczy. Od 1970 roku istnieje tu rezerwat „Góra Sobień”.
Źródło: wikipedia.pl
Początki warowni strzegącej szlaku wzdłuż doliny Sanu sięgają XIII wieku. Na przełomie XIII i XIV wieku (w czasach księstwa halicko-wołyńskiego) powstał tu murowany zamek. W dokumentach pojawił się po raz pierwszy jako Soban, stanowiąc własność królewską. W roku 1389 zamek został nadany przez Władysława Jagiełłę rycerskiemu rodowi Kmitów. Dnia 5 sierpnia 1373 r. Elżbieta Łokietkówna nadała na zamku Sobień przywilej dla klasztoru w Starym Sączu. Od 1415 roku właścicielem posiadłości był Piotr Kmita, który w roku 1417 gościł na zamku króla Władysława Jagiełłę ze świeżo poślubioną Elżbietą z Pileckich Granowską. Według Jana Długosza, król w 1417 roku podróżował ze Lwowa przez Felsztyn i Sobień do Sanoka, gdzie w tamtejszym kościele św. Michała wziął ślub.
Dobra te posiadał następnie Jan Kmita. Z 1434 r. pochodzi wzmianka o kaplicy zamkowej. W 1436 r. Sobień po zmarłym bracie, Janie Kmicie, odziedziczyła Małgorzata Kmita Mościsławska. W 1436 r. Jan Goły ze Strzałkowa i Goliszewa w imieniu żony Małgorzaty Kmity wystąpił do sądu grodzkiego w Sanoku przeciw Mikołajowi Kmicie, kasztelanowi przemyskiemu, który zajął gwałtem dobra swojej siostry. Spór Gołego z Kmitą trwał do 1441 r., gdy doszło do ugody między Małgorzatą a jej stryjem Mikołajem z Wiśnicza, kasztelanem przemyskim. Małgorzata była już wtedy żoną Mościca z Wielkiego Koźmina. Odstąpiła Mikołajowi i jego synom zamek Sobień z wsiami do niego należącymi, jak Huzele, Myczkowce, Uherce Mineralne, Izdebki i inne.
W 1443 r. Jan Kmita daje intromisję Marciszowi na wsiach Lesko, Łukawica, Jankowce i inne położone pod zamkiem Sobień. W latach 1456-1457 Stanisław, Mikołaj i Jan Kmitowie, bracia z Wiśnicza, synowie Mikołaja z Sobienia, pozywali Jana Kmitę z Wiśnicza, kasztelana lwowskiego, o gwałtowne zajęcie dóbr im przypadłych - zamku Sobień i wsi Łukawica, Lesko, Jankowce.
Zamek Sobień został zniszczony w 1474 roku przez wojska węgierskie. W 1474 roku w odwecie za zniszczenia dokonane na Węgrzech Górnych przez Pawła Jasieńskiego, Maciej Korwin poprowadził wyprawę na polską Ruś dochodząc do Nowego Sącza i Jasła. W 1512 r. Węgrzy ponownie zniszczyli zamek. Wkrótce potem Kmitowie przenieśli swoją siedzibę do Leska, a opuszczony zamek zaczął popadać w ruinę. W latach 1518–1519 Sobień i Bóbrka stanowiły własność Piotra i Stanisława Kmitów. Piotr Kmita Sobieński (1477-1553) – wojewoda krakowski, marszałek wielki koronny, starosta spiski (1522-1553) w 1541 r. zapisał żonie, Barbarze Kmicie z Felsztyna, córce Jana Herburta, 5000 zł na dobrach Sobienia. W 1553 r. Sobień był w posiadaniu wdowy, Barbary Kmity z Herburtów. W 1580 r. przeszedł Sobień na rodzinę Stadnickich – na Stanisława Stadnickiego z Ożomli na Lesku herbu Szreniawa bez Krzyża (zm. 1610), kasztelana przemyskiego, stryja Stanisława Stadnickiego. Do Stadnickich Sobień należał w latach 1580-1713.
II wojna światowa
Z 9 na 10 maja 1946 r. pod wzgórzem Sobienia rozegrała się jedna z większych potyczek partyzanckich po II wojnie światowej. Dowodzony przez kapitana Jarosza pociąg pancerny Panzertriebwagen 16 stoczył bój z połączonymi sotniami Bira, Stacha i Chrina, które zaatakowały posterunki SOK na odcinku Załuż – Olszanica.
Źródło: wikipedia.pl
