Pomnik ofiar nazistów (akcja T4) w Obrzycach

Pomnik ofiar nazistów (akcja T4) w Obrzycach to jedno z najważniejszych miejsc pamięci ofiar niemieckich zbrodni dokonanych w czasie II wojny światowej na terenie dzisiejszego Międzyrzecza. Upamiętnia tysiące pacjentów szpitala psychiatrycznego w Obrzycach, zamordowanych w ramach hitlerowskiego programu eutanazji – akcji T4.

Zbrodnia w Obrzycach – tragiczna historia szpitala

W latach 1942–1945 na terenie szpitala psychiatrycznego w Obrzycach Niemcy przeprowadzili jedną z największych zbrodni w regionie lubuskim. W ramach akcji T4, której celem było „oczyszczenie” społeczeństwa z osób uznanych za niepełnosprawne lub „nieprzydatne”, zamordowano tu tysiące ludzi.

Ofiary przywożono pociągami bezpośrednio na teren szpitala, gdzie znajdowała się specjalna bocznica kolejowa. Ludzi selekcjonowano na tych, których przeznaczano do niewolniczej pracy oraz na tych, którzy mieli zostać natychmiast zgładzeni. Do zabijania używano leków nasennych, trucizn lub zastrzyków z powietrzem. Ciała grzebano w masowych grobach na przyszpitalnym cmentarzu, położonym w lesie za kompleksem.

Według zachowanych dokumentów, w Obrzycach zginęło co najmniej 6991 osób, jednak historycy szacują, że rzeczywista liczba ofiar mogła przekroczyć 10 tysięcy. Wśród zamordowanych byli Niemcy, Polacy, Rosjanie, Czesi, Francuzi, Ukraińcy, Litwini, a nawet pojedynczy przedstawiciele innych narodowości.

Powstanie pomnika i jego znaczenie

Aby uczcić pamięć ofiar tej zbrodni, w 1966 roku na terenie szpitala psychiatrycznego w Obrzycach wzniesiono pomnik ofiar nazistów (akcja T4). Monument w formie prostego głazu z tablicą pamiątkową stanowi symboliczny hołd dla wszystkich zamordowanych.

Na tablicy umieszczono inskrypcję przypominającą o tragedii, jaka rozegrała się w tym miejscu w latach okupacji niemieckiej. Pomnik znajduje się na terenie czynnego szpitala psychiatrycznego, dlatego dostęp do niego może być utrudniony – zwiedzanie wymaga wcześniejszego uzgodnienia z administracją placówki.

Drugi pomnik – krzyż upamiętniający ofiary – wzniesiono w miejscu jednego z masowych grobów, na przyszpitalnym cmentarzu w północnej części kompleksu. Oba miejsca stanowią dziś ważne punkty na mapie pamięci narodowej w województwie lubuskim.

Izba Pamięci i edukacja historyczna

W głównym budynku dawnego szpitala psychiatrycznego mieści się Izba Pamięci, w której zgromadzono dokumenty, fotografie i pamiątki związane z działalnością szpitala oraz zbrodniami akcji T4. Ekspozycja ukazuje skalę tragedii i mechanizmy eksterminacji prowadzonej przez niemiecki aparat państwowy w latach 40. XX wieku.

Izba Pamięci oraz pomniki w Obrzycach są miejscami odwiedzanymi przez uczniów, historyków i osoby zainteresowane tragicznymi dziejami Międzyrzecza. Każdego roku odbywają się tu uroczystości upamiętniające ofiary akcji T4, a także wydarzenia o charakterze edukacyjnym i patriotycznym.

Pomnik jako symbol pamięci

Pomnik ofiar nazistów (akcja T4) w Obrzycach jest nie tylko świadectwem historii, ale także ostrzeżeniem przed nienawiścią i dehumanizacją. W miejscu, gdzie życie straciły tysiące niewinnych ludzi, dziś panuje cisza i zaduma. To przestrzeń, która przypomina o konieczności pielęgnowania pamięci oraz o szacunku dla każdego ludzkiego istnienia.

Dzięki zaangażowaniu lokalnych historyków, społeczników i instytucji kultury pamięć o ofiarach zbrodni w Obrzycach jest wciąż żywa. Pomnik stanowi ważny element krajobrazu pamięci województwa lubuskiego, przyciągając zarówno mieszkańców, jak i turystów zainteresowanych historią regionu.