Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Jana w Mikołowie
A/201/06 z 08.11.2006
Kościół pw. św. Jana jest świątynią parafialną parafii ewangelicko-augsburskiej pod tym samym wezwaniem, która leży na terenie diecezji katowickiej.
Świątynię zbudowano w latach 1860–1861 w stylu neogotyckim. Neogotyk to także styl wnętrza kościoła. W ołtarzu znajduje się obraz Pana Jezusa oparty o motyw z Ewangelii św. Jana 18,4: „Kogo szukacie?”, namalowany przez berlińskiego malarza Radtkego. W stylu neogotyckim są również chrzcielnica i ambona. Na ambonie, obok płaskorzeźb Marcina Lutra i Filipa Melanchtona, znajdują się także postacie: Ulricha Zwingliego, Jana Kalwina i Mikołaja Zinzendorfa z Herrnhut. Prawdopodobnie dziełem prof. Augusta Karola Kissa, byłego parafianina, odlewnika i rzeźbiarza, jest odlew głowy Chrystusa Pana nad głównym wejściem do kościoła. Budowniczym kościelnych organów był Carl Volkmann z Gliwic. Instrument posiada 16 głosów, 2 manuały i pedał.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Pierwsza parafia luterańska w Mikołowie powstała w okresie reformacji w 1580 r. W kościołach pw. św. Wojciecha i św. Mikołaja nauczano w duchu luterańskim i odprawiano nabożeństwa zgodnie z porządkiem ks. dr Marcina Lutra. W 1628 r. edykt restytucyjny obejmujący Śląsk austriacki wprowadził kontrreformację, a miejscowy proboszcz, ks. Marcin Froehlich, musiał przenieść się do Warszowic. Przez dwa lata kościół pw. św. Wojciecha był zamknięty, natomiast do 1654 r. ewangelicy uczęszczali jeszcze do kościoła pw. św. Mikołaja, przy którym istniał cmentarz. W tymże roku Restytucyjna Komisja Cesarska odebrała klucze od kościołów i przekazała je proboszczom katolickim. Jeszcze do 1660 r. ewangelicy uczęszczali na nabożeństwa do kaplicy zamkowej Promnitzów w Pszczynie, a później na tajne nabożeństwa do lasów w Gostyni, Wyrach oraz na Równicę w Ustroniu.
W 1707 r. po 79 latach prześladowań, na mocy Ugody Altransztackiej, zezwolono ewangelikom na Śląsku na zbudowanie sześciu kościołów „z łaski”. Najbliższym z nich był oddalony o 60 km od Mikołowa kościół Jezusowy w Cieszynie na Wyższej Bramie. Po podziale Śląska w 1742 r., na pruskim już Śląsku, mogły powstać nowe kościoły ewangelickie.
Dopiero jednak w 1818 r. za zezwoleniem księcia pszczyńskiego Henryka proboszczowie z Pszczyny mogli od 4 do 8 razy w roku odprawiać nabożeństwa ewangelickie (w językach polskim i niemieckim) w Mikołowie. Wynajęto w tym celu salę u aptekarza Karola Breitkopfa (katolika) przy Rynku nr 16. W 1841 r. aptekę tę nabył ewangelik z Kołobrzegu, Robert Jungfer.
W 1854 r. udało się po raz drugi założyć w Mikołowie samodzielną parafię ewangelicką. W 1855 r. na wzgórzu nieopodal miejsca, gdzie kiedyś stał kościół pw. św. Mikołaja, zakupiono plac pod budowę nowego kościoła ewangelickiego, plebanii i cmentarza. Fundusze na budowę uzyskano m.in. od Śląskiego Stowarzyszenia Gustawa Adolfa oraz księcia pszczyńskiego, Jana Henryka XI. Uroczyste poświęcenie kościoła miało miejsc w 1861 r.
Kolejne lata przyniosły otwarcie pierwszej szkoły ewangelickiej (w 1853 r.), budowę plebanii (od 1871 r.) i poświęcenie okazałej kaplicy cmentarnej. W następnych latach: odnowiono i pomalowano kościół (1908), powiększono cmentarz (1909), zakupiono dom parafialny (1918) (obecnie plac ks. Jana Karpeckiego 2). W 1932 r. jeden z najwybitniejszych mikołowskich duchownych – ks. Gustaw Adolf Leder – został wybrany proboszczem parafii.
II wojna światowa wyrządziła ogromne straty w parafii. Kościół został zdewastowany, wybite okazałe witraże, wielu zborowników zginęło na wojnie, zaginęło, wyemigrowało lub zostało wysiedlonych z Polski. Kościół został odremontowany i na nowo poświęcony 29 września 1946 r. Odzyskano też probostwo (zabrane przez Wojskową Komendę Rejonową).
Kolejny remont kościoła miał miejsce w 1962 r. oraz w latach 80. i w 2001 r., kiedy świątynia otrzymała nową elewację zewnętrzną, naprawiono wieżyczki i wszelkie ubytki.
Źródło: peuk.fiiz.pl
