Dawny zespoł klasztorny Pijarów w Opolu Lubelskim

Zespół klasztorny pijarów wraz z kościołem usytuowany w centrum miasta, pomiędzy dwoma rynkami. 

Opis
Zespół klasztorny pijarów wraz z kościołem usytuowany w centrum miasta, pomiędzy dwoma rynkami.

Kościół wczesnobarokowy z późnobarokową rozbudową. Orientowany. Urozmaicony rzut i bryła świątyni składają się z jednonawowego, czteroprzęsłowego korpusu z występującymi z naroży od zach. czworobocznymi, trójkondygnacjowymi wieżami oraz z węższego i niższego, trójprzęsłowego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Po obu stronach prezbiterium od zach. dwie kaplice o wysokości równej korpusowi głównemu, a od wsch. niższe, piętrowe zakrystie. Nawa otoczona parterowym obejściem, w które wtopione wieże i kruchta. Pod całym kościołem krypty. Kościół murowany z cegły i kamienia, otynkowany. Poszczególne człony nakryte odrębnymi dachami o zróżnicowanych formach, nad kaplicami czteropołaciowe kopuły z pozornymi latarniami, nad wieżami późnobarokowe hełmy. Dachy pokryte blachą. Fasada dwuwieżowa, trójosiowa, dwukondygnacyjna, z lekko cofniętą partią środkową, zwieńczona szczytem ujętym wolutami i rozczłonkowana wnękami i płycinami wypełnionymi rzeźbami i płaskorzeźbami. Kondygnacje rozdzielone belkowaniem z silnie wyładowanym gzymsem obiegającym także boczne elewacje nawy. Dolna partia fasady i elewacje boczne przysłonięte obejściem. Naroża wież ujęte pilastrami kompozytowymi, elewacje boczne nawy rozczłonkowane parami analogicznych pilastrów, pomiędzy którymi zamknięte półkoliście otwory okienne w opaskach. Elewacje pozostałych członów świątyni podzielone pilastrami toskańskimi; na ścianach obejścia płytkie wnęki z półkolistymi oknami. Naroża kaplic opięte pilastrami na wysokich cokołach, dźwigającymi wygięte półkoliście gzymsy. Na elewacjach kaplicy pn. bogata dekoracja w postaci rozbudowanych, rokokowych obramień okiennych i kartuszy z herbami właścicieli dóbr; w dolnej części epitafium Elżbiety z Branickich Tarłowej (trzeciej żony Jana Tarły). Na ścianie wsch. prezbiterium zegar słoneczny (XVIII). Wewnątrz nawa i prezbiterium nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami, w kaplicach sklepienia kopulaste z lunetami, w zakrystiach klasztorne, w obejściu kolebkowo-krzyżowe na gurtach. Kaplice otwarte na prezbiterium arkadami; łuk tęczy półkolisty. Ściany nawy podzielone parami pseudopilastrów podtrzymujących belkowanie, pomiędzy pilastrami arkadowe wnęki ołtarzowe. Wnętrze pokryte późnobarokową polichromią z ok. poł. XVIII w. bogatym programie ikonograficznym, ze scenami figuralnymi na tle architektury iluzjonistycznej. Wyposażenie późnobarokowe (ołtarze, ambona, chrzcielnica, ławy i in.), jednolite, dostosowane do architektury kościoła. Obrazy religijne w ołtarzach oraz portret Jana Tarły autorstwa wybitnego malarza doby baroku Szymona Czechowicza.

Cmentarz kościelny otoczony murowanym ogrodzeniem (XVII), w którego pn.-zach. narożu d. kostnica (zw. d. dzwonnicą, z ok. poł. XVII w.), a od pn. dzwonnica-brama (XVIII) wzniesiona na planie kwadratu, trójkondygnacyjna, z późniejszymi niższymi aneksami po bokach. Elewacje o bogatej artykulacji architektonicznej, ze schodkowym szczytem od frontu (XIX).

Klasztor położony na wsch. od kościoła, wzniesiony planie podkowy otwartej od północy. Skrzydło zach. (ob. plebania) piętrowe z późniejszym przedsionkiem, pozostałe (nieco późniejsze) - parterowe, wzniesione na rzucie wydłużonego prostokąta, o półtoratraktowym układzie wnętrza, nakryte dachami dwuspadowymi. Elewacje wszystkich budynków gładkie, zwieńczone profilowanymi gzymsami.

Na pn.-wsch. od zespołu klasztornego położone pozostałe budynki popijarskie: przy ul. Kościuszki 2 budynek d. szpitala (później gimnazjum) - wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym, o elewacjach podzielonych pilastrami w wielkim porządku dźwigającymi gzyms wieńczący; przy ul Kościuszki 4 i 6 (gruntownie przebudowane) budynki będące pozostałością tzw. „murów pijarskich”, gdzie mieściły się warsztaty i mieszkania nauczycieli.

Źródło: zabytek.pl