Pałac w Orzeszu-Zawiści
726/66 z 15.06.1966
XVIII-wieczny barokowy pałac jest budynkiem murowanym z cegły, otynkowanym. Wzniesiono go na planie prostokąta jako obiekt dwukondygnacyjny i nakryto wysokim dachem z mansardami. Układ wnętrz zabytkowego pałacu w ciągu wieków uległ dużym przekształceniom, możliwe jednak, że do dnia dzisiejszego zachowały się w nim dawne malowidła zdobiące salę pełniącą niegdyś rolę jadalni. Ponadto wewnątrz podziwiać można unikatowe sklepienia kolebkowe piwnic, obramowania okien i drzwi oraz okrągły piec kaflowy z XIX w.
Pałac otacza park krajobrazowy, w pobliżu znajdują się również dawne budynki dworskie oraz staw. Zabytek nie jest udostępniany do zwiedzania, obecnie znajduje się w nim bowiem Ośrodek Terapii Nerwic dla Dzieci i Młodzieży (wcześniej Ośrodek Leczniczo-Wychowawczy dla Dzieci). Placówka ta zajmuje się kompleksowym diagnozowaniem i terapią pacjentów z wybranymi problemami emocjonalnymi. Ośrodek udziela świadczeń zdrowotnych w rodzaju opieki psychiatrycznej w Oddziale Leczenia Zaburzeń Nerwicowych dla Dzieci i Młodzieży. Pacjenci przebywający w oddziale objęci są nauką w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum w zespole szkół działającym na terenie ośrodka. Program terapeutyczny obejmuje zajęcia grupowe i indywidualne, dostosowany jest do potrzeb, problemów, możliwości pacjenta i jego rodziny. Terapia i pobyt dziecka są bezpłatne. Ośrodek jest placówką otwartą, nastawioną na świadczenie profesjonalnej pomocy dziecku we współpracy z jego rodziną i środowiskiem.
Pomimo, iż zabytkowe założenie pałacowe, z uwagi na pełnione obecnie funkcje, nie jest udostępnione do zwiedzania, stanowi ono duża atrakcję Orzesza, a także piękny przykład barokowej budowli i parku krajobrazowego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Pierwsza udokumentowana informacja o Zawiści, wówczas wiosce rycerskiej, pochodzi z 1574 r., kiedy Wawrzyniec Trach odkupił wieś od Jerzego Orzeskiego, chociaż można również dopuścić, że wymieniona przez Jana Raciborskiego wśród wiosek przekazywanych żonie, księżnej Helenie nazwa „Czawsch”, dotyczy Zawiści i wówczas należałoby czas powstania wioski cofnąć co najmniej o sto lat. Następnym wzmiankowanym panem Zawiści był Krzysztof Fragstein (1653 r.). W 1715 r. jej właścicielem był Karol Aleksander Holly, a następnie Zawadzcy, właściciele Gardawic. Od 1852 r. wioskę posiadali kolejno: Witowski, Micke, Hegenscheid i poprzez małżeństwo Fryderyk Penner. Ten ostatni władał Zawiścią do zakończenia I wojny światowej. W 1921 r. majątek został rozparcelowany.
W Zawiści istniała od 1733 do 1914 r. huta szkła „Ernestyna”. W I poł. XVIII w. wybudowano tutaj również barokowy pałac, a nieco później obok zabudowania gospodarcze folwarku. Kiedy w 1911 r. właścicielami majątku była rodzina Hegenscheitów, obiekt został przebudowany i rozbudowany. Druga przebudowa miała miejsce w 1955 r. Zabytek został wtedy przystosowany na potrzeby Ośrodka Leczniczo-Wychowawczego dla Dzieci. Ostatni remont zabytkowego pałacu został przeprowadzony w latach 1998–1999. Obecnie w obiekcie mieści się Ośrodek Terapii Nerwic dla Dzieci i Młodzieży. Niestety, z uwagi na ten fakt, wstęp na terenie zespołu pałacowo-parkowego jest wzbroniony i można go obejrzeć jedynie z zewnątrz. Z drugiej jednak strony wielką zaletą takiego rozwiązania jest to, iż samorząd dba o cenny zabytek, utrzymując go niezmiennie w dobrym stanie.
Źródło: peuk.fiiz.pl
