Dwór w Czerwionce-Leszczynach
A-1281/81 z 17.12.1981
Każda z dzisiejszych dzielnic miasta ma odrębną historię. Najstarsze, pewne wzmianki o miejscowościach wchodzących w skład obecnej gminy i miasta Czerwionka-Leszczyny pochodzą z zapisków diecezji wrocławskiej, z 1305 roku. Wskazują one jednak na znaczne dłuższe istnienie wielu z tych miejscowości. Wiek XX stał się czasem szczególnej próby dla wielu mieszkańców tego obszaru. Zapisali oni chwalebną kartę w historii wszystkich trzech śląskich zrywów powstańczych, a ich głosy w plebiscycie przesądziły także o powrocie tej ziemi w 1922 r. do macierzy. Czerwionce i Leszczynom nadano prawa miejskie w 1962 r. W 1975 połączono oba miasta, a w 1977 przyłączono do nich gminę Bełk, sołectwo Książenice z gminy Ochojec oraz dzielnicę Dębieńsko z gminy Ornontowice. 1 stycznia 1992 roku nastąpiła zmiana nazwy na dzisiejszą Czerwionkę-Leszczyny. Na terenie miasta można zobaczyć kilka zabytkowych obiektów architektonicznych. W Dębieńsku podziwiać należy piękny, barokowy kościół św. Jerzego z 1802 roku. W Leszczynach zachował się klasycystyczny dwór, zwany zamkiem lub zameczkiem, wzniesiony w roku 1882 przez Konrada von Bartelta. Niedaleko, w folwarku Nowy Dwór istnieje też zaniedbana, opuszczona willa. W Czuchowie stoi kolejny dawny dwór, z XIX wieku, pełniący obecnie funkcję budynku mieszkalnego. Niegdyś zaś znajdował się w nim szpital Spółki Brackiej. W Czerwionce można zobaczyć zabytkowe osiedle patronackie Kopalni Dębieńsko, tzw. familoków, które wyróżniają się misternie łamanymi dachami oraz tym, że każdy z nich jest inny. Z kolei przy al. św. Barbary 6 zachował się budynek dworu z XIX wieku. Jego gmach nie wyróżnia się specjalnie ciekawą architekturą – został wzniesiony w oszczędnym, neoklasycystycznym kształcie. Dwukondygnacyjny budynek, z frontowym ryzalitem, nakryty prostym, dwuspadowym dachem, został pieczołowicie odnowiony oraz zmodernizowany i obecnie jest siedzibą wydziałów Urzędu Gminy i Miasta w Czerwionce-Leszczynach, redakcji gazety lokalnej „Kurier” oraz filii oddziału jednego z banków. Dwór otoczony jest ogrodem o starym, cennym drzewostanie - pozostałością po dawnym parku dworskim. Rosną w nim drzewa liściaste, z przewagą dębu, lipy, klonu, jesionu i brzozy. Przed jednym z wejść do dworu można podziwiać piękny okaz orzecha szarego. W parku rosną także dwie lipy i dwa buki o wymiarach pomnikowych.
Źródło: slaskie.travel
Czerwionka powstała prawdopodobnie pod koniec XIII w. Za datę jego założenia uznaje się 1280 r. Pod względem administracyjnym i kościelnym miejscowość ta od początku swojego istnienia podlegała Dębieńsku, wchodząc w skład jego dominium. Pierwsza samodzielna parafia czerwieńska powstała dopiero w 1925 r., druga zaś w 1989 r.
Do końca XVIII w. Czerwionka znajdowała się w posiadaniu rodu Welczków, po czym stała się własnością rodziny Węgierskich. Kolejnymi właścicielami miejscowości byli: hrabia de Limburg-Stirum, Wilhelm Schneider i Louis Theodor Moritz Eichborn. Wszyscy oni starali się wykorzystać walory przemysłowe osady. Już w XVII w. powstała w Czerwionce kuźnica żelaza, której wyroby sprzedawano na targach w okolicznych miastach. Kiedy w II poł. XVIII w. Górny Śląsk znalazł się pod panowaniem pruskim, zainteresowanie górnictwem jeszcze się pogłębiło. W 1788 r. Salomon Issaak oraz asesor górniczy Reinhardt odkryli pokłady węgla kamiennego w Niewiadomiu, Czernicy i Czerwionce. W następnym roku sam już S. Issaak znalazł kolejne pokłady między Czerwionką i Pszczyną. W listopadzie 1898 r. wszystkie okoliczne, prymitywne kopalnie połączono w jeden zakład górniczy pod nazwą „Dębieńsko”. W 1857 r. Czerwionka stała się własnością Ornontowickiej Spółki do Produkcji Węgla i Stali. W 1868 r. dzierżawił ją niejaki Eggels, który był właścicielem miejscowego młyna. Następnie majątek odkupił Karol Gemander, starosta rybnicki. W 1883 r. całość dóbr stała się własnością Towarzystwa Akcyjnego Hegenscheidt z Gliwic.
W czasie I wojny światowej wielu mieszkańców Czerwionki walczyło na frontach. Skutkiem zawieruchy wojennej był także postępujący kryzys gospodarczy, który zmusił gminę do wprowadzenia zastępczych środków płatniczych. Zostały one wyemitowane przez kopalnię i koksownię „Dębieńsko” we wrześniu 1914 r. w nominałach 1, 2 i 5-markowych.
Ważną rolę w historii miejscowości odegrały lata 1919–1921. W szeregach powstańczych nie zabrakło ochotników z Czerwionki. W czasie III powstania śląskiego doszło do ciężkich walk w rejonie kopalni „Dębieńsko”. Zginął wówczas Piotr Furgoł z Dębieńska. W czasie II wojny światowej w Czerwionce istniały obozy dla jeńców radzieckich i brytyjskich. Według danych z 7 stycznia 1945 r. w pierwszym z nich przebywało 699, a w drugim 25 więźniów. Pracowali oni w kopalni „Dębieńsko”.
Czerwionka została wyzwolona 27 stycznia 1945 r. W 1975 r. w ramach reformy administracyjnej kraju połączono Czerwionkę z Leszczynami, tworząc jedno miasto Leszczyny. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 26 listopada 1991 r. z dniem 1 stycznia 1992 r. zmieniono nazwę miasta na Czerwionka-Leszczyny, w którym Czerwionka stanowi jedną z dzielnic.
Źródło: peuk.fiiz.pl
