Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rudach
A/1644/97 z 15.12.1997; A/1643/97 z 15/12/1997
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rudach jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie diecezji gliwickiej. Od 1995 r. jest Diecezjalnym Sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej, zwaną Pokorną, a od 2009 r. posiada godność bazyliki mniejszej.
Konsekrowana w 1303 r. świątynia zachowała się do naszych czasów i jest jednym z najcenniejszych obiektów sakralnych na terenie województwa śląskiego. Mimo, że po jednym z pożarów nadano jej wnętrzu charakter barokowy, to po II wojnie światowej kościołowi przywrócono jego pierwotny, gotycki wygląd. Dwukondygnacyjną fasadę obiektu zdobią figury świętych Michała i Floriana nad pierwszą kondygnacją i Benedykta i Bernarda nad drugą. W północnym ramieniu transeptu znajduje się kamienny portal z 1680 r. z monogramem IHS w glorii. Świątynia została wzniesiona na planie krzyża łacińskiego.
Większość wyposażenia kościoła uległa zniszczeniu podczas pożaru w 1945 r. Z ołtarzy bocznych zachowały się jedynie cztery stiukowe, drewniane ołtarze z ok. 1785 r. Dwa z nich zawierają obrazy datowane na 1684 r. – obraz św. Benedykta i adoracja św. Benedykta przypisywane M. Wilmannowi. Dalsze elementy wyposażenia to wykonane w warsztacie J. Schuberta w latach 1785–1790: zrekonstruowana ambona oraz ślepa ambona z płaskorzeźbą Nawrócenie Wilhelma Akwitańskiego w zaplecku. W ścianach kościoła wmurowane są płyty nagrobne opatów: Mikołaja IV Toboli z ok. 1553 r. oraz Marcina II z lat 80. XVI w., a także epitafium Jana Dorna i Wawrzyńca Marchella z 1617 r. W tzw. przybudówce umieszczone są cztery drewniane figury Aarona, Mojżesza, św. Jana Chrzciciela, św. Józefa, dłuta Johanna Melchiora Oesterreicha.
Najważniejszym zabytkiem świątyni jest cudowny obraz Matki Boskiej Rudzkiej znajdujący się w barokowej kaplicy mariackiej, koronowany w 2000 r. papieskimi koronami, poświęconymi w 1999 r. w Gliwicach przez Jana Pawła II.
Kaplica p.w. św. Jana Nepomucena zwieńczona jest kopułą, ozdobiona freskami, zachowała się również XVIII-wieczna dekoracja stiukowa. Natomiast kaplicę p.w. św. Krzyża zdobi polichromia z 1775 r. wykonana przez F.A. Sebastiniego. W kopule umieszczona jest scena adoracji św. Bernarda, w medalionach kolejno: „Wygnanie z Raju”, „Potop”, „Drzewo życia” oraz „Ofiara Abrahama”. Wewnątrz znajdują się również dwie płyty epitafijne: drewniana – fundatora, księcia Władysława, i kamienna z płaskorzeźbą opata Andrzeja Emanuela Pospala.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Cystersi zostali sprowadzenie do Rud z Jędrzejowa przez księcia Władysława III Opolczyka w 1258 r. Pierwszy, tymczasowy kościół wybudowali w poł. XIII w. Następny, konsekrowany w 1303 r., zachował się do dnia dzisiejszego. Podobnie jak wszystkie kościoły cysterskie, rudzka świątynia oddana została wstawiennictwu Matki Bożej Wniebowziętej. Kościół charakteryzował się stylem gotyckim, wybudowany został na planie krzyża łacińskiego, bez wieży, orientowany, trójnawowy o przęsłach nakrytych sklepieniami krzyżowo-żebrowymi.
Gruntowną przebudowę kościoła przeprowadzono w XVII w. W latach 1671–1685 dobudowano nową zakrystię, a w latach 1723–1726 przy południowym ramieniu powstała kaplica z kryptą ku czci Najświętszej Maryi Panny. Pod koniec tych prac doszło do groźnego pożaru. W trakcie odbudowy zmieniono frontową elewację kościoła poprzez połączenie z nowo wybudowaną wieżą. Ściany pokryto bogatą sztukaterią, a całemu wnętrzu nadano wystrój barokowy. Ponownie kościół spłonął w 1945 r. Po II wojnie światowej został ponownie odrestaurowany. Zdecydowano wtedy o jego regotyzacji, czyli przywróceniu pierwotnego, gotyckiego wyglądu świątyni. Biskup gliwicki ks. Jan Wieczorek dekretem z dnia 28 maja 1995 r. podniósł kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Rudach do rangi Diecezjalnego Sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej. W 2009 r. świątynia została podniesiona do rangi bazyliki mniejszej.
Źródło: peuk.fiiz.pl
