Kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski w Rzeszowie
1194 z 14.10.1988
Kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski – kościół usytuowany jest w Śródmieściu Rzeszowa. Należy zarówno do diecezji rzeszowskiej, jak i do ordynariatu polowego WP, gdyż kościół jest świątynią parafii cywilno-wojskowej. Budynek chroniony prawem, posiada status zabytku (nr rej. A-1194).
Architektura
Statutowe prawo reformackie narzuca surowe reguły dotyczące budowy kościołów zgromadzenia. Tak więc, mimo że budynek utrzymany jest w stylu baroku, pozbawiony jest nadmiernych dekoracji i ozdób. Obecny budynek niemal całkowicie pokrywa się z zarysem pierwotnej budowli z 1722 roku. Zlikwidowano jednak frontowy przedsionek, a dodano małą kaplicę „przyklejoną” do prezbiterium.
Jest to jednonawowy budynek na planie prostokąta z katakumbami, w których chowani byli księża oraz główna fundatorzy. Wyraźnie mniejsze jest prezbiterium, umieszczone na podwyższeniu. Z pierwotnego wyposażenia kościoła praktycznie nic się nie zachowało, choć wiadomo, że główny ołtarz był pod wezwaniem św. Antoniego. Po kasacie klasztoru częścią dóbr „obdarowano” inne kościoły, m.in. w Trzcianie, a w dawnych zakonnych budynkach umieszczono szpital wojskowy, a w samym kościele magazyn. Klasztor okazał się jednak być w tak złym stanie, że zdecydowano się go rozebrać, a z pozyskanego materiału budowlanego przy „magazynie” zbudować piekarnię wojskową, która funkcjonuje po dziś dzień. Powstał również 2. magazyn (który spłonął w latach 90. XX wieku, a jego ruiny znajdują się po dziś dzień w pobliżu kościoła). W latach 20. XX wieku kościół przystosowano do funkcji świątyni garnizonowej, odtworzono sygnaturę, choć okazalszą, wcześniejsza została usunięta po kasacie kościoła, wybudowano prospekt organowy, który utworzył kruchtę, zamontowano sam instrument pochodzący z piotrkowskiej fabryki Krukowskich (1934), sprowadzono nowe ołtarze.
Źródło: wikipedia.pl
Fundacja kościoła i pierwsza parafia (1712–1787)
W 1709 roku do Rzeszowa z Jarosławia oo. reformatów sprowadził bogaty miejski kupiec pochodzenia ormiańskiego, Andrzej Passakowicz.
W początkach roku 1711 konwent wprowadził się do darowanego przez Passakowicza domu. W tym samym roku rozpoczęły się przygotowania do budowy kościoła poza miastem, nad brzegiem Wisłoka. Ze względu na częste wylewy rzeki, a zwłaszcza powódź z 1712 roku zakonnicy podjęli próby mające na celu zmianę lokalizacji potencjalnej budowy kościoła i klasztoru.
Na prośbę reformatów Lubomirski ofiarował zgromadzeniu nowe włości, tym razem w pobliżu zamku na miejsce ówcześnie zwane Wygnaniec. Na tym nie skończyła się pomoc magnackiej rodziny. Jerzy Ignacy na budowę kościoła ofiarował dziesięcioletnie dochody z „targówki miejskiej”, „dachówkarni”, cegielni i siedmioletnią tzw. „stawarkę zamkową”. W szczególności pierwsza żona księcia Marianna de domo Bielańska, ofiarując kilka tysięcy złotych polskich. Kościół miał być wotum powiększenia się ich rodziny, gdyż para jak dotąd była bezdzietna. Swoimi datkami nowy klasztor obdarowała duża grupa miejscowej szlachty, m.in. Jan Romer, Paweł Karol Sanguszko, Teodor Lubomirski – kuzyn Jerzego Ignacego, którzy ufundowali boczne ołtarze (śś. Anny, Jerzego, Franciszka i Antoniego). Projektantami świątyni byli Jan Chrzciciel Belotti, którego w 1720 zastąpił Karol Henryk Wiedemann.
27 kwietnia 1722 świątynia i klasztor zostały oficjalnie konsekrowane. Według różnych źródeł aktu tego dokonał bp de Bokum, lub też sufragan przemyski bp Jan Piechowski. Majątek kościoła i klasztoru nie należał do największych. Liczył ok. 6 mórg ziemi i 1001 sążni ogrodu, choć w „fastyi podatkowej” konwent nie posiadał żadnych pasywów, ani aktywów. Kościół i klasztor utrzymywały się z datków na msze wypominkowe i za posługi kościelne. Ich niewielkim majątkiem zarządzał syndyk apostolski lub w jego zastępstwie tercjarz klauzulowy. Na co dzień zakonnicy zajmowali się uprawą warzyw, owoców i ryb, choć reformatów obowiązywał całkowity zakaz hodowli koni i bydła domowego rzeszowscy zakonnicy dostali zezwolenie na posiadanie 2 mułów.
W 1730 roku zmarła główna dobrodziejka kościoła Marianna Lubomirska, której zwłoki złożono w tym kościele. W 1772 roku konwent liczył 11 księży, 6 kleryków i 6 braci, natomiast w 1784 9 księży i 5 kleryków. Zmarłych chowano najczęściej w katakumbach świątyni, choć możliwe jest istnienie przyklasztornego cmentarza ziemnego, na co zdaje się wskazywać niewielka ilość pochówków w kryptach.
Kasata klasztoru i kościoła (1787–1922)
W 1787 w okresie rozbiorów władzę wydały rozkaz kasacji jednego z rzeszowskich zakonów, biskup przemyski – Józef Sebastian Pelczar podjął decyzje o oddaniu budynków reformackich. Po uprzednim usunięciu elementów kultu żołnierze utworzyli w kościele magazyn. Wedle legendy w opisanej wnęce na absydzie prezbiterium znajdował się wizerunek MB Królowej Polski, którego zamalowanie kosztowało wiele zachodu władze austriackie. W trakcie tego zabiegu, który ostatecznie budynek miał być pozbawiony „oznak sakralności”, malarz, któremu zlecono jego wykonanie, kilkakrotnie spadał z drabiny, co poczytane zostało za znak „niewłaściwego postępowania względem kościoła”.
Parafia wojskowa (1922–1968)
W 1922 władze polskie postanowiły rozlokować w Rzeszowie polskie siły zbrojne. W kościele powstała parafia garnizonowa, budynek odnowiono i zrekonstruowano. Pierwszym kapelanem został ks. płk Franciszek Kisiel.
W listopadzie 1938 odsłonięto tablicę ku czci poległych 90 Legionistów z Rzeszowa i okolicy.
W czasie II wojny światowej ponownie utworzono tu magazyn, wyposażenie kościoła zostało ukryte przez partyzantów, natomiast tablice, m.in. upamiętniającą Nieznanego Żołnierza postanowiono zostawić jako świadectwo „walki z radzieckim komunizmem”. W 1944 roku w trakcie bombardowań do kościoła wpadła bomba, która uszkodziła znaczną połać dachu i sklepienia. Duże uszkodzenie spowodowały też materiały spożywcze, jakie przechowywano wewnątrz kościoła (zawilgotnienie fundamentów). Po zakończeniu wojny, w 1946 roku doszło do odnowienia parafii wojskowej, a pierwszym powojennym zarządcą został ks. kpt. Franciszek Wojtyłko. Po wojnie w latach 1955–1960 budynek odbudowano.
Parafia wojskowa i cywilna (od 1968)
W 1968 roku z inicjatywy bp. przemyskiego Ignacego Tokarczuka przy kościele wojskowym utworzona została parafia cywilna. W 1976 parafianie ufundowali nowe dzwony kościelne. W rok później dzięki osobistemu zaangażowaniu ks. mjr. Józefa Pałęgi powstała zakrystia. W latach 80. zbudowano dzwonnicę, która łączyła kościół z nowo wybudowanym budynkiem z salami katechetycznymi, na powstałym placu przykościelnym ustawiono figurę Matki Boskiej, a przy samym kościele powstała mała kaplica. W 2008 roku kościół przeszedł gruntowną renowację. Obecnie zakończono prace nad rekonstrukcją fresków na bokach nawy głównej i za organami.
Źródło: wikipedia.pl
Podziemia
Podzielone na trzy nawy katakumby rozlokowane są dokładnie pod nawą kościoła, a ich sklepienie podtrzymuje podłogę świątyni. W miejscu tym pochowano Mariannę Lubomirską, Andrzeja Passakowicza – dobroczyńców kościoła i sześciu zakonników. Śladem po tym są marmurowe epitafium Marianny i grobowiec, choć pusty głównego fundatora. Wedle hipotezy Franciszka Kotuli szczątki Passakowicza wraz z innymi złożono w jednej zbiorowej trumnie, gdyż stare, drewniane sarkofagi ze względu na złe warunki w latach 1787–1922 uległy zniszczeniu. Złożono tu również szczątki konfederatów barskich i obrońców miasta w trakcie walk, jakie miały miejsce na Pobitnym 11–15 sierpnia 1769 roku.
Źródło: wikipedia.pl
Msze święte:
- Niedziele i święta:
6:30, 8:00, 9:30, 11:00, 12:30, 18:00
- Dni powszednie:
6:30, 7:00, 7:30 , 18:00
