Rynek w Sanoku

Został wytyczony przez władze austriackie po przebudowie miasta w 1786. Pierwotny plan zabudowy rynku powstał w II poł. XIV wieku podczas lokacji miasta w 1339. Przywilej lokacyjny wydany przez księcia Jerzego nakazywał m.in. wzniesienie przez wójta ratusza oraz kramów kupieckich. Dokument ten potwierdził następnie król Kazimierz Wielki w 1366. Późnośredniowieczny rynek sanocki był o wymiarach 20 na 20 prętów (81 × 81 metrów).

Przez kilka wieków rynek służył celom gospodarczym i wojskowym. W każdą środę i piątki odbywały się na nim targi oraz coroczne jarmarki. Okalające sanocki rynek kamienice powstały pod koniec XVIII i początku XIX wieku. W tym czasie mieściły się w nich karczmy i domy zajezdne, zaś ich właścicielami byli głównie Żydzi.

Na początku 1895 na terenie rynku została wykopana studnia o większej głębokości (dotychczasowa 28-metrową została powiększona do 52 m – tym samym jej dno było położone niżej od poziomu rzeki San przebiegającej pod sanockim zamkiem. W lipcu 1895 studnia miała głębokość 58 m i zamierzano ją jeszcze pogłębić. Studnia istniała w późniejszych latach.

W XIX wieku nosił nazwę Plac Misjonalny. Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944 plac przemianowano na Ringplatz oraz Adolf Hitler Platz.

W okresie PRL istniała nazwa Plac Rewolucji Październikowej. Na Placu Rewolucji Październikowej funkcjonował dworzec autobusowy PKS, z dniem 10 września 1967 przeniesiony w miejsce przed budynek dworca kolejowego Sanok; zaś przystanki MKS zostały wówczas przeniesiony na Plac Pokoju – zmiany te zostały spowodowane remontem kapitalnym placu. W 1973 na placu została zainstalowana fontanna z kolorowym podświetleniem, wykonana w czynie społecznym przez załogę MPGK. W okresie PRL pod numerem 24 działał Powiatowy Ośrodek Sportu, Turystyki i Wypoczynku „Wierchy” do 1989. W czasie PRL na placu była umieszczona kilkumetrowa palma. 27 kwietnia 1986 sanocki Rynek był główną areną Turnieju Miast „Sanok - Bolesławiec”, zakończonego wynikiem 2:4.

W grudniu 1989 uchwałą Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku Plac Rewolucji Październikowej został przemianowany na Rynek.

Zwyczajowo plac jest określany jako „Duży Rynek w Sanoku” w odróżnieniu do „Małego Rynku” tj. Placu św. Michała.

Obecna długość każdego z boków rynku wynosi 100 m. Plan zabudowy rynku zgodny jest ze średniowieczną tradycją wynikającą z prawa magdeburskiego, tj. prostokątnym placem z ratuszem, kościołem usytuowanym przy ulicy wychodzącej z narożnika rynku oraz dwiema ulicami wyprowadzonymi od każdego z boków rynku. Lustracja przeprowadzona w 1765 podaje, że ratusz w Sanoku był drewniany o dwóch kondygnacjach, został zbudowany w 1756 po kolejnym pożarze. Przeznaczony był dla sądów miejskich, propinacji i rzeźników. Ratusz ten spłonął w 1782.

Zarys położenia poprzedniego ratusza został odwzorowany na bruku rynku po rewitalizacji. W wyniku konkursu na projekt rewitalizacji w grudniu 2004 wygrała go firma Neoinwest z Kielc),

Elementami zabudowy rynku jest klasztor i kościół OO. Franciszkanów, sprowadzonych do Sanoka ze Lwowa przez księcia Władysława Opolczyka w 1377. Jest położony jest przy południowo-wschodniej pierzei rynku. W przeszłości był wielokrotnie przebudowywany, a jego obecny kształt architektoniczny pochodzi z 1886.

We wschodniej pierzei rynku znajduje się eklektyczny ratusz miejski przy ul. Rynek 16. Powstał na przełomie XIX i XX w. w wyniku wykupienia przez władze miasta domów o numerach 12 (w 1881), 13 i 14 (w 1908) i opracowaniu przez Władysława Beksińskiego tym budynkom jednolitej fasady. W kolejnych latach ratusz był wielokrotnie przebudowywany. Od północnej strony do ratusza przylega kamienica przy ul. Rynek 14, a od południowej – kamienica przy ul. Rynek 18.

Przy zachodniej pierzei rynku w dawnym gmachu rady powiatowej pochodzącym z 1870 mieści się obecnie urząd rady miejskiej i burmistrza Sanok. Obiekt ten połączony jest z wybudowanym w latach 1965–1967 ubiegłego wieku budynkiem, w którym obecnie mieści się starostwo powiatowe. Przy północnej pierzei rynku znajduje się budynek Archiwum Państwowego, w którym do 1939 mieściła się synagoga Klaus Sadogóra.

W latach 1969–1971 plac rynku został zrekonstruowany za sprawą Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Od 1998 zarząd nad Rynkiem sprawuje miasto Sanok.

W 1993 w wyniku przetargu pierwotnie wybrano projekt nowego zagospodarowania rynku w postaci umieszczenia na nim m.in. amfiteatru, który nie został zrealizowany.

Z południowo-wschodniego narożnika rynku wychodzą ulice Franciszkańska oraz Schody Franciszkańskie, z południowo-zachodniego narożnika ulica Jana Grodka przy której znajduje się sanocka fara i ul. 3 Maja, z narożnika północno-wschodniego ulica Zamkowa prowadząca do zamku królewskiego oraz Schody Balowskie, a z narożnika północno-zachodniego ulice Cerkiewna prowadząca do katedry prawosławnej i Łazienna. Od strony północno-wschodniej rynek styka się z placem św. Jana.

Na czas od 2001 zaplanowano w centrum Sanoka prace remontowe i zmierzające do przebudowy, w tym rynku. Od listopada 2005 do grudnia 2007 wykonano projekt „Rewitalizacja Rynku i Placu Św. Jana” obejmujący przede wszystkim ich przebudowę, remont wybranych elewacji, modernizację sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, instalację oświetlenia (lampy i światła powierzchniowe) oraz wyłożenie kostki brukowej. Przebudowa rozpoczęła się w styczniu 2007 roku.

Rynek nadal służy jako miejsce parad i przysiąg wojskowych bądź policyjnych. 8 grudnia 2007, po wielu latach nieobecności, odbyła się na placu przysięga wojskowa 210 żołnierzy 21. Brygady Strzelców Podhalańskich.

Źródło: wikipedia.pl