Drewniana karczma (austeria) w Sławkowie

Drewniana karczma (austeria) w Sławkowie to jeden z najcenniejszych zabytków miasta i wyjątkowy przykład staropolskiej architektury drewnianej. Znana dawniej jako Austeria Miejska Pierwocha Zwana, została wzniesiona prawdopodobnie w 1781 roku przy sławkowskim Rynku pod numerem 2. Jej nazwa „Pierwocha” pochodzi prawdopodobnie od słowa „pierwsza”, co podkreślało jej wyjątkowy status – była to bowiem najstarsza i najważniejsza karczma miejska.

Historia karczmarstwa w Sławkowie

Tradycje karczmarstwa w Sławkowie sięgają początków XIII wieku. Już w 1220 roku biskup krakowski Iwo Odrowąż przekazał dochody z miejscowych karczem klasztorowi Świętego Ducha w Prądniku pod Krakowem. Informacja ta potwierdza zarówno istnienie Sławkowa w tym czasie, jak i jego znaczenie jako ośrodka handlowego.

W kolejnych stuleciach karczmy sławkowskie przynosiły znaczne dochody biskupom i mieszczanom, często stając się przyczyną sporów o prawa do warzenia piwa czy sprzedaży gorzałki. W XVIII wieku w samym mieście działały trzy karczmy, z których Austeria Miejska była najbardziej reprezentacyjna.

Architektura i funkcje budynku

Austeria w Sławkowie to parterowy, drewniany budynek wzniesiony na planie litery T, o powierzchni 380 m². Został ustawiony szerokofrontowo do Rynku, z charakterystycznymi podcieniami wspartymi na sześciu kamiennych kolumnach. Konstrukcja zrębowa, niskie podmurowanie oraz gontowy dach łamany w stylu polskim tworzą klasyczny przykład staropolskiego zajazdu.

Wnętrze budynku dzieli szeroka sień przejazdowa prowadząca do dawnej wozowni i stajni. Zachowane kominy i piece świadczą o dawnym układzie karczemnym, a odpowiednie spady w posadzce pozwalały na odpływ wody i nieczystości. Całość stanowiła połączenie funkcji gastronomicznych, hotelowych i gospodarczych – typowe dla dawnych austerii.

Losy karczmy na przestrzeni wieków

Na przestrzeni wieków Austeria w Sławkowie wielokrotnie przechodziła remonty, jednak zawsze zachowywała swoje pierwotne usytuowanie przy głównym trakcie handlowym. W XIX wieku stanowiła własność miasta i była ważnym źródłem dochodów z dzierżawy. W 1862 roku planowano jej rozbiórkę z powodu złego stanu technicznego, lecz obiekt uratowano dzięki inicjatywie dzierżawców z Olkusza – Izraela Blumenfelta i Salomona Frydmana.

Podczas II wojny światowej mieścił się tu Dom Niemiecki (Deutsches Haus). Po wojnie austeria służyła różnym celom – w latach 1969–1987 działało tu muzeum miejskie, a od 2003 roku budynek pełni funkcję restauracji, przywracając miejscu dawny klimat gościnności i spotkań.

Austeria na Szlaku Architektury Drewnianej

Dziś drewniana karczma w Sławkowie jest częścią Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego. To wyjątkowy zabytek, który zachował autentyczny charakter i układ przestrzenny sprzed wieków. Jej bogata historia, kunszt ciesielski i malownicze położenie w Rynku czynią z niej jedno z najważniejszych miejsc, jakie warto odwiedzić w Sławkowie.

Austeria to nie tylko świadectwo dawnych tradycji, ale również symbol miejskiej tożsamości, który od ponad dwóch stuleci przyciąga uwagę turystów i miłośników historii.