Dwór w Tarnawie

Nr w rejestrze zabytków:
A-430 z 5.05.1975
Data powstania obiektu: 1784 r.

Klasycystyczny dwór jest zabytkiem o dużych wartościach historycznych i architektonicznych. Otaczający go park z drzewami o wymiarach pomnikowych ma znaczne walory przyrodniczo-krajobrazowe. Dwór jest ważnym zabytkiem dla historii społeczności lokalnej i dla historii rodziny Nováków do której należy od 1888 roku. Jest z jednym z kilku dworów w Polsce użytkowanych nieprzerwanie od kilku pokoleń przez jedną rodzinę. Malowniczy zespół jest doskonale zachowanym przykładem dawnej rezydencji wiejskiej. Ze względu na swoje niezwykłe walory zabytek był miejscem w którym powstało kilka filmów i telewizyjnych przedstawień teatralnych. W dworze gościło wiele znanych osób m.in. poeta Czesław Miłosz, prezydent Ryszard Kaczorowski, aktor Jerzy Stuhr i reżyser Kazimierz Kutz.

Zespół dworsko-parkowy położony jest w środkowej części Tarnawy po południowej stronie głównej drogi wiejskiej do Wolbromia i Skały. Park krajobrazowy o obrysie zbliżonym do prostokąta założony został w XIX w., a jego obecna kompozycja pochodzi głównie z 1927 r. Od drogi do dworu pomiędzy dwoma stawami prowadzi aleja lipowa. Jeden ze stawów znajduje się przed frontem dworu od północy. W parku znajdują się dwie polany i kilka wnętrz krajobrazowych. Na wschód od dworu położony jest sad. W parku dominuje drzewostan liściasty pochodzenia rodzimego. Niektóre drzewa to pomniki przyrody. W centralnej części założenia usytuowany jest dwór. Jest to obiekt drewniany, ze środkową częścią murowaną, potynkowany, na planie wydłużonego prostokąta, siedmioosiowy, dwutraktowy parterowy, nakryty gontowym, dymnikowym dachem półszczytowym. Od frontu (północy) na osi głównej znajduje się ganek kolumnowy poprzedzony schodami. Od strony ogrodu dobudowany jest pięcioboczny ryzalit mieszczący salon z gankiem kolumnowym na wysokości piętra. Elewację ogrodową flankują dwa narożne ganki mieszczące wejścia boczne. We wnętrzu na jednej z belek stropowych wyryta jest data powstania rezydencji i sentencja, W domu ojca mojego jest mieszkania wiele A.D. 1784. Zachował się okazały oryginalny komin złożony z dwóch kanałów zbiegających się nad sienią. W ścianę dworu wbudowana się tablica upamiętniająca zmarłego w 1972 r. prof. Zygmunta Nováka. W sąsiedztwie rezydencji od północnego-wschodu ustawiona jest oficyna mieszkalna, murowana, parterowa, prostokąta, półtoratraktowa, nakryta półszczytowym dachem dymnikowym pokrytym papą. Na zachód od dworu usytuowane są zabudowania gospodarcze. Składają się z murowanego z kamienia i wzniesionego na planie litery „L” budynku inwentarskiego oraz murowano-drewnianego, piętrowego kurnika. Obydwa budynki nakryte są dachami półszczytowymi naczółkowymi. Obok nich znajduje się częściowo zagłębiona w ziemi kamienna piwnica. Na południe od dworu zachowały się fragmenty kamiennych filarów drewniano-murowanej stodoły z 1. poł. XIX w., którą właściciel zamierza odbudować.

Zespół dworsko-parkowy jest własnością prywatną i nie jest udostępniany do zwiedzania.

Źródło: zabytek.pl

Tarnawa lokowana została na prawie niemieckim w 1242 r. W pobliskich Imbramowicach klasztor miały siostry norbertanki, do których od lat 70. XIII w. należała Tarnawa. Bezpośredni zarządcy majątku często sprawowali funkcję sołtysów wsi. Zachowany budynek dworski (być może kolejny na tym miejscu) wzniesiony został w 1784 r. zapewne dla administratora wszystkich okolicznych posiadłości norbertanek. Pierwotnie dwór był niewielkim, drewniano-murowanym budynkiem połączonym galerią z oficyną kuchenną, nakrytym dachem gontowym. Równocześnie z rezydencją powstała położona w pobliżu oficyna mieszkalno-gospodarcza. We wsi nie było gospodarstwa folwarcznego. Zakonnice posiadały Tarnawę do kasacji zakonu w 1819 r., kiedy to dobra norbertanek przeszły na własność zaborcy rosyjskiego i zostały wydzierżawione. Grunty tarnawskie o powierzchni ok. 300 ha przejęła w użytkowanie rodzina Bukowskich. Po Powstaniu Listopadowym w 1830 r. rząd rosyjski utworzył z klucza imbramowskiego tzw. majorat donacyjny składający się z 7 wsi ( w tym Tarnawy), którymi nagradzano zasłużonych oficerów carskich, a ci z kolei oddawali majątki w dzierżawę osobom prywatnym. W 1888 r. dzierżawcą Tarnawy został przybysz z terenu Węgier, Mieczysław Novák, który po rozparcelowaniu przez rząd II Rzeczypospolitej majątków majoratu został właścicielem 20 hektarowej resztówki dóbr tarnawskich. W 1927 r. założenie dworsko-parkowe zostało przekształcone. Budynek dworu powiększono od zachodu, zmieniono układ przestrzenny wnętrza, przebudowano ganek dodając kamienne schody w miejsce drewnianych, od południa dostawiono pięcioboczny ryzalit środkowy mieszczący salon reprezentacyjny, ujęty dwoma alkierzami narożnymi z wejściami bocznymi. W sąsiedztwie dworu powstały murowane z kamienia budynki gospodarcze. Zabudowania zespołu otaczał rozległy park krajobrazowy. Autorem kompozycji założenia był późniejszy profesor Politechniki Krakowskiej, twórca krakowskiej szkoły architektury krajobrazu i idei Jurajskich Parków Krajobrazowych, Zygmunt Novák, który po śmierci ojca w 1934 r. został właścicielem majątku. Obecnie zespół dworsko-parkowy należy do jego syna, który mieszka w dworze i konsekwentnie prowadzi działania, mające na celu zachowanie w dobrym stanie rodzinnej rezydencji. W ostatniej ćwierci XX w. pod nadzorem konserwatorskim w dworze m.in. wymieniono cześć drewnianych elementów konstrukcyjnych więźby dachowej, stropów i podłóg, założono instalację wodno-kanalizacyjną, dach pokryto nowymi gontami. Prowadzony był także remont oficyny mieszkalnej i budynków gospodarczych.

Źródło: zabytek.pl

Zaktualizowano 6 miesięcy temu

Dane teleadresowe

Tarnawa 153
32-353 Tarnawa
place
50.274696, 19.839200Skopiowano do schowka
N50º16'28.906", E19º50'21.12"Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Tylko z zewnątrz
Obiekt dostępny do zwiedzenia tylko z zewnątrz.
Własność prywatna

Najbliższe atrakcje W najbliższej okolicy znajduje się wiele ciekawych atrakcji. Oto niektóre z nich.

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.