Młyn wodny w Tworkowie
Młyn wodny w Tworkowie to jeden z ostatnich w Polsce młynów, które przez lata produkowały mąkę na małą skalę, wykorzystując tradycyjne metody. Zbudowany w 1914 roku, ten zabytkowy obiekt jest nie tylko świadectwem historii, ale również żywym przykładem rodzinnej tradycji, która trwała przez 10 pokoleń. Mimo że młyn zakończył działalność 1 stycznia 2018 roku, nadal pozostaje ważnym miejscem na mapie dziedzictwa kulturowego Śląska i jest udostępniony do zwiedzania.
Historia młyna w Tworkowie
Historia młyna w Tworkowie sięga 1703 roku, kiedy to powstał pierwszy, drewniany młyn, napędzany kołem wodnym o średnicy 2,9 metra. W 1914 roku, w związku z rozwojem technologicznym, drewniany młyn został zastąpiony murowanym budynkiem z cegły klinkierowej, wyposażonym w turbinę wodną o mocy 4,5 KM. W kolejnych latach młyn był modernizowany – w 1927 roku zamontowano silnik spalinowy firmy Deutz, a w 1948 roku napęd elektryczny. W latach 1991–1995 przeprowadzono remont kapitalny, który pozwolił na zachowanie młyna w doskonałym stanie do czasu zakończenia działalności.
Tradycyjna produkcja mąki
Młyn w Tworkowie przez ponad sto lat był miejscem, gdzie tradycja spotykała się z nowoczesnością. Przed zamknięciem w 2018 roku, wydajność młyna wynosiła 3 tony mąki na dobę, a cały proces produkcji odbywał się z wykorzystaniem tradycyjnych metod. Właściciel, pan Franciszek Pawlik, chętnie oprowadza zwiedzających, opowiadając o historii młyna oraz demonstrując, jak niegdyś działało koło młyńskie. To niezwykła okazja, aby zobaczyć, jak wyglądał proces przemiału ziarna na mąkę.
Zwiedzanie młyna
Młyn w Tworkowie to nie tylko miejsce dla miłośników historii i techniki, ale również doskonała atrakcja dla rodzin z dziećmi. Podczas zwiedzania można zobaczyć, jak działał młyn, a także… zjechać na zjeżdżalni dla worków, co stanowi nie lada atrakcję dla najmłodszych. Ponadto, nieopodal młyna znajduje się blisko 300-letni dom rodziny Pawlików, który również warto zobaczyć.
W celu zwiedzania młyna w Tworkowie należy się wcześniej skontaktować telefonicznie z właścicielem czy w danym terminie istnieje taka możliwość.
Młyn w kulturze i filmie
Niezwykła atmosfera i historia młyna zainspirowały Damiana Adamczaka i Antoniego Kreisa do nakręcenia filmu dokumentalnego o tym wyjątkowym miejscu. Film opowiada nie tylko o samym młynie, ale również o rodzinie Pawlików, która przez pokolenia dbała o zachowanie tego zabytku.
Podsumowanie
Młyn wodny w Tworkowie to wyjątkowe miejsce, które łączy w sobie historię, tradycję i nowoczesność. Mimo że zakończył działalność w 2018 roku, nadal pozostaje ważnym punktem na mapie dziedzictwa kulturowego Śląska. Dzięki zaangażowaniu rodziny Pawlików, młyn jest udostępniony dla zwiedzających, oferując niepowtarzalną okazję do poznania historii młynarstwa oraz cieszenia się niepowtarzalną atmosferą tego zabytkowego obiektu.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Młyn wodny to budowla z urządzeniem do przemiału ziarna na mąkę i kaszę, poruszanym za pomocą koła wodnego lub turbiny wodnej, usytuowana nad rzekami. W Europie, pierwotnie młyn, młyn zbożowy i koło wodne były synonimami. Nikt nie budował koła wodnego w innym celu niż do mielenia zboża, a jeśli budował młyn, to musiał być on poruszany kołem wodnym. Tak więc młyn, co najmniej od I w. p.n.e. oznaczał budynek zlokalizowany nad ciekiem wodnym, wyposażony w koło wodne zwane też młyńskim, w którym siła napędzająca mechanizmy mielące ziarno czerpana była z energii spiętrzonej wody. Dopiero w XII w. pojawiły się wiatraki i tak jak młyny, służyły wyłącznie do mielenia zboża. Do dziś pracą w obu tych typach urządzeń zajmują się młynarze.
W okresie zakładania manufaktur zarówno wiatraki, jak i młyny wodne zaprzężono także do innych robót (mieszania gliny, kowalstwa, piłowania drewna, foluszowania, etc.) i dopiero to pociągnęło za sobą konieczność określania przedmiotu obróbki. Mówiono więc wiatrak zbożowy lub młyn zbożowy. W XIX w. pojawiły się młyny parowe (produkowano je w USA i w Polsce) i wkrótce odeszły w przeszłość, wraz z wiekiem pary.
Współczesne młyny wyposażone są najczęściej w urządzenia zasilane energią elektryczną i dosyć często zajmują miejsce w budynkach po dawnych młynach wodnych. W dzisiejszych młynach nie ma konieczności dodawania określenia zbożowy, gdyż młyny przemysłowe – niezbożowe, z reguły stanowią część większej fabryki. Należy też zwrócić uwagę na to, że określenia młyna wynikają ze stosowania różnych rodzajów klasyfikacji. I tak określenia młyn wodny, wiatrowy (wiatrak), parowy, elektryczny mówią o rodzaju stosowanego napędu; określenia młyn zbożowy, węglowy, wapienny mówią o rodzaju mielonego surowca. Określenie młyn kulowy zaś informuje, że surowiec jest rozdrabniany przy pomocy stalowych kul, a nie jak w np. w wielu młynach zbożowych między kamieniami (tak jak w żarnach).
Zanim zaczęto budować młyny i wiatraki każda rodzina indywidualnie, korzystając z ręcznie napędzanych żaren, musiała produkować mąkę dla siebie. Rozwój miast stworzył zapotrzebowanie na usługi młynarskie a napęd wodny i wiatrowy a zwłaszcza elektryczny pozwoliły nie tylko ulżyć w pracy, ale i zwiększyć wydajność.
Dziś czynne zbożowe wiatraki lub młyny wodne należą do rzadkości. Ze swoją niewielką wydajnością (z reguły poniżej 100 ton/rok) mają znaczenie lokalne, ewentualnie jako atrakcja turystyczna. Takim właśnie unikatem jest młyn w Tworkowie.
Źródło: peuk.fiiz.pl
