Ruiny zamku w Tworkowie
747/64 z 24.03.1964
Ruiny zamku w Tworkowie to jeden z najbardziej fascynujących zabytków na Śląsku. Położone w malowniczej wsi Tworków, w powiecie raciborskim, stanowią świadectwo bogatej historii i architektonicznego kunsztu. Dziś, po rewitalizacji, ruiny zamku są udostępnione dla zwiedzających, oferując nie tylko możliwość podziwiania pozostałości dawnej rezydencji, ale również wspaniałe widoki z wieży widokowej.
Historia zamku w Tworkowie sięga średniowiecza, kiedy to w tym miejscu znajdowała się gotycka warownia. W 1567 roku Kasper Wiskota von Wodnik rozpoczął budowę pałacu, który stał się rodową siedzibą. Przez wieki zamek przechodził z rąk do rąk, będąc własnością takich rodzin jak von Charwat, Lichnowscy czy von Saurma-Jeltsch. W XIX wieku pałac został przebudowany w stylu neorenesansowym, zyskując nowe skrzydła i ozdobne wieże.
Tragiczny pożar w 1931 roku oraz działania wojenne w 1945 roku doprowadziły do ruiny tego niegdyś wspaniałego obiektu. Mimo prób odbudowy, zamek nigdy nie odzyskał dawnej świetności. Dziś pozostałości pałacu są zabezpieczone i udostępnione dla zwiedzających jako trwała ruina.
Architektura i zabytkowe elementy
Zamek w Tworkowie był trójskrzydłową budowlą, podpiwniczoną, zbudowaną na rzucie podkowy. Główne skrzydło północne miało trzy kondygnacje, podczas gdy boczne skrzydła były dwukondygnacyjne. Charakterystycznym elementem zamku była wieża, która dziś pełni funkcję tarasu widokowego. W południowo-zachodnim narożniku zachowała się również okrągła, trzykondygnacyjna wieża.
W przeszłości zamek otoczony był fosą, która została zniwelowana podczas renesansowej przebudowy. Wnętrza pałacu zdobiły krużganki, a elewacje ozdobiono neorenesansowymi detalami, w tym herbem rodziny von Saurma-Jeltsch.
Rewitalizacja i udostępnienie dla zwiedzających
W 2016 roku gmina Krzyżanowice otrzymała środki na rewitalizację ruin zamku. Dzięki temu udało się zabezpieczyć obiekt, zrekonstruować część murów oraz udostępnić wieżę zamkową jako taras widokowy. Od 2020 roku ruiny zamku są otwarte dla zwiedzających codziennie w godzinach od 10:00 do 19:00. Wstęp jest bezpłatny, a wieczorami można podziwiać iluminację świetlną zamku.
Atrakcje turystyczne
Ruiny zamku w Tworkowie to nie tylko miejsce dla miłośników historii, ale również doskonały punkt widokowy. Z wieży rozciąga się panorama na okolicę, w tym na poblisku Staw Trzeciok, aleję Hroza, kościół w Tworkowie oraz zbiornik Racibórz. To idealne miejsce na rodzinne wycieczki, spacery i rowerowe wyprawy.
W pobliżu zamku znajduje się również park w stylu angielskim oraz pozostałości po dawnym browarze dworskim, który w XIX wieku produkował piwo na sposób bawarski.
Podsumowanie
Ruiny zamku w Tworkowie to wyjątkowe miejsce, które łączy w sobie historię, architekturę i piękno przyrody. Dzięki rewitalizacji obiekt stał się ważnym punktem na mapie turystycznej Śląska, przyciągając zarówno miłośników zabytków, jak i osoby poszukujące spokoju i pięknych widoków.
Zapraszamy do Tworkowa, aby odkryć tajemnice zamku i cieszyć się niezapomnianymi wrażeniami!
Źródło: wikipedia.pl
W miejscu dzisiejszego pałacu miała znajdować się średniowieczna warownia wzniesiona w stylu gotyckim. W 1557 dobra tworkowskie nabył sędzia ziemski Kasper Wiskota von Wodnik. W 1567 rozpoczął (lub zakończył - taka data widnieje na detalu wieży) budowę pałacu, jako swojej rodowej siedziby. Możliwe też, że była to tylko przebudowa starszego obiektu, świadczyć może o tym obecność ciosanego kamienia oraz gotycki układ cegieł w jednej z partii murów piwnicy. Powstało wówczas skrzydło zachodnie z wieżą, następne dwa powstały w późniejszym czasie - w 1600 lub najpóźniej przed 1666 rokiem. Część środkowa pałacu (północna) posiadała wybrzuszenie w kierunku południowym z dwoma skrzydłami po bokach, które otaczały dziedziniec.
Po kilku latach Kasper von Wodnik zmarł, a dobra i pałac przejął Johann von Bess von Cöln und Katowitz, sędzia ziemski księstwa opolsko-raciborskiego. Jego brat, Adam, sprzedał dobra rodzinie von Charwat, która była już w posiadaniu kilku dóbr w okolicach Raciborza. Kolejnym właścicielem została rodzina Lassota, a następnie Lichnowski, którzy w latach 1621-1637 rozbudowali pałac i zmodernizowali wnętrza.
W 1637 Tworków kupił Wilhelm Boreck, radca cesarza Ferdynanda II, starostwa księstwa wrocławskiego. Jego syn i kuzyn sprzedali majątek wdowie po zmarłym Wilhelmie (nie miała praw dziedziczenia) za 23 tys. talarów; nowa pani tworkowska wyszła za mąż za Wacława von Reiswitz, którego potomkowie byli właścicielami przez kolejne kilkadziesiąt lat. W czasie wojny trzydziestoletniej w pałacu mieściła się kwatera wojskowa.
W 1714 Tworków kupił baron von Trach, jego siostra sprzedała go w 1772 rodzinie Eichendorff za 130 tys. guldenów, która założyła tutaj park w stylu angielskim oraz powiększyła położone w pobliżu stawy.
W 1841 do Tworkowa wprowadzili się ostatni, jak się miało okazać, mieszkańcy pałacu - rodzina von Saurma-Jeltsch. W latach 1872-1874 przeprowadzili gruntowaną przebudowę kompleksu w stylu neorenesansowym; pracami kierował Carl Heydenreich (współpracował m.in. przy przebudowie pałacu w Kopicach). Najbardziej widocznym nowym elementem była czworoboczna wieża, dobudowana do skrzydła wschodniego, a wieża w części zachodniej otrzymała wystrój neogotycki. Zachowano układ wnętrz i jedynie w pawilonie północno-zachodniego narożnika powstał gabinet oraz pokój bilardowy. Dziedziniec otoczono arkadami.
W styczniu 1931 w pałacu wybuchł pożar, obejmując niemal cały obiekt wraz z wieżą - łunę było widać w promieniu 60 kilometrów. Od samego początku podejrzewano podpalenie w celu wyłudzenia odszkodowania). Dach miał zostać zaimpregnowany łatwo palnym środkiem, a świadkowie tego wydarzenia mieli zginąć w niewyjaśnionych okolicznościach. Towarzystwo ubezpieczeniowe odmówiło wypłaty odszkodowania, twierdząc, że celowo zniszczono też partie ocalałe od ognia. Dyrektor dóbr tworkowskich pozwał ubezpieczyciela przed sąd w Raciborzu, żądając pół miliona marek - ostatecznie w wyniku wyroku przyznano 100 tys. marek; sędzia argumentował, że część zamku nie została zniszczona przez żywioł.
Pałacu już nigdy nie odbudowano, jedynie prowizorycznie nakryto dachem. W 1945 podczas działań wojennych pałac spłonął po raz drugi. Starostwo Powiatowe w Raciborzu szacowało zniszczenia na 90%. W 1957 zgodzono się na rozbiórkę obiektu (w uzasadnieniu stwierdzono, że jest to mienie poniemieckie, niestanowiące zabytku, zniszczone w czasie działań wojennych, nie nadające się do odbudowy). Do rozbiórki na szczęście nie doszło, ale ruiny niszczały coraz bardziej. W 1963 sporządzono jedyne do tej pory studium historyczno-architektoniczne pałacu.
Obecnie w najlepszym stanie zachowała się wieża (na jej ścianie widać datę 1872 z informacją o budowie oraz herb rodziny von Saurma-Jeltsch) oraz korpusy skrzydeł. Ruiny od 2004 są własnością gminy Krzyżanowice; ogrodzono je i prowadzone są w nich prace zabezpieczające.
W 2016 r. gmina otrzymała 715 tys. euro w ramach transgranicznego projektu z gminą Szylerzowice na rewitalizację wieży i ruin. Dzięki środkom udało się je zabezpieczyć, udostępnić dawną wozownię i wieżę zamkową pełniącą obecnie funkcję widokowej. Obiekt jest udostępniony dla zwiedzających od połowy 2020 r. codziennie w godzinach od 10:00 do 19:00. Wstęp jest darmowy. Wieczorami można podziwiać iluminację świetlną.
Źródło: wikipedia.pl
Ruiny zamku w Tworkowie otwarte są w sezonie wiosenno-jesiennym w godzinach od 10:00 do 16:00. Godziny te wydłużają się w zależności od długości dnia i w lato zamek czynny jest do godziny 19:00.
W sezoznie zimowym tj. od 1 listopada do końca lutego zamek w Tworkowie jest nieczyny.
- Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
