Rejsy statkiem po Jeziorze Mamry
Rejs z Węgorzewa do wyspy Upałty na jeziorze Mamry łączy walory widokowe z kulturowo-historycznymi. Trwa około półtorej godziny. Szczegóły znajdziecie Państwo w zakładce cennik i rozkład rejsów. Statek wypływa z przystani w Węgorzewie, położonej w rozlewisku rzeki Węgorapy. Przepływa przez uregulowany odcinek Kanału Węgorzewskiego, a następnie płynie Węgorapą do jej ujścia z jeziora Mamry. Rzeka Węgorapa odprowadza wody z północnej części Wielkich Jezior Mazurskich do Pregoły i Bałtyku.
Jest to bardzo atrakcyjny przyrodniczo odcinek rejsu, gdyż zarośnięty, zachodni brzeg rzeki zamieszkują liczne ptaki wodne. Następnie statek wypływa na otwarte wody jeziora Mamry. Mamry północne, zwane też – właściwymi, to rozległa przestrzeń wodna o powierzchni około 25 km2, od której wziął swą nazwę cały kompleks akwenów wodnych, położonych między Giżyckiem i Węgorzewem. Po wypłynięciu z ujścia Węgorapy statek płynie wzdłuż malowniczych, północnych brzegów jeziora, kierując się na zachód w stronę wyspy Upałty.
Wyspa Upałty na Mamrach, ze względu na swoją wielkość (77 ha), była zwana przez Niemców „Mazurskim Helgolandem”. W XVII w. sztynorccy Lehndorffowie, do których wyspa należała, zbudowali tu swoją letnią rezydencję z ogrodem w stylu francuskim i założyli park. W połowie XIX stulecia wyspa została udostępniona mieszkańcom Węgorzewa do świątecznej rekreacji. Zbudowano przystań do której przybijały statki, po czym pasażerowie udawali się wysadzaną starodrzewem aleją do stylowej gospody z miejscami noclegowymi na piętrze.
W okresie międzywojennym wizyta na Wyspie Upałty była obowiązkowym punktem mazurskiego „programu turystycznego”. W 1931 r. podczas prac badawczych na Jeziorze Pniewskim zmarł nauczyciel i przyrodnik – August Quednau, autor wielu publikacji naukowych o Mamrach. Szanując jego miłość do tych okolic, pochowano go u wejścia do ptasiego rezerwatu w południowej części wyspy Upałty. „Romantyczny grób”, jak pisały o nim przewodniki, stał się dodatkową atrakcją turystyczną. Dzisiaj cała wyspa jest ptasim rezerwatem i nie wolno tu cumować, ani wychodzić na ląd, szczególnie ze względu na gniazdujące tu bieliki.
Wyspa Upałty ma też swoją legendę, która mówi o zatopionym u jej brzegów zamku. Podobno, kiedy się tam wrzuci do wody kamień, można usłyszeć po kilku chwilach, jak uderza o dachówki pogrążonej w głębinie budowli. Są to legendarne echa prawdziwych wydarzeń z XVI w., kiedy to na skutek pobudowania młyńskiej tamy na Węgorapie, poziom wody w Mamrach znacznie się podniósł, zalewając m.in. drogę wiodącą z Kalu do Węgielsztyna oraz ze Sztynortu do Przystani. Wyspa Upałty jest pozostałością tego drugiego szlaku. Na południe od niej, w pasie trzciny, leży niewielka Wyspa Piramidalna, nazwana tak od obelisku w kształcie trzynastometrowej piramidy, którą wystawił tutaj w końcu XVIII w., ku czci swojego przyjaciela – gen. Wiktora Amadeusza hrabiego Henckela von Donnersmarcka, gubernatora twierdz w Piławie, Królewcu i Kłajpedzie – hrabia Ernst Ahasverus Heinrich von Lehndorff. Romantyczną budowlę o masońskiej symbolice podmyły i w końcu pochłonęły fale jeziora.
Na północ od wyspy Upałty Mamry tworzą głęboką zatokę, zwaną jeziorem Przystań. Znajduje się tutaj największa, mamrzańska głębia, sięgająca 43 metrów. U zachodnich brzegów zatoki rozciąga się kompleks leśny, zwany niegdyś Mamrzańskim Lasem (Mauerwald), a obecnie – Mamerkami.
Podczas II wojny światowej zainstalował się tutaj mózg hitlerowskiej machiny wojennej, kierujący działaniami Wehrmachtu od Leningradu po Kaukaz – Kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych (Oberkommando des Heeres). Od jesieni 1940 r. do końca maja 1941 r. w sercu lasu – nie niszcząc naturalnego maskowania, które tworzyła roślinność – wybudowano około 200 obiektów, w tym 34 żelbetowe blokhauzy i dwa monumentalne schrony przeciwlotnicze. Pomiędzy jeziorem Mamry a linią kolejową Kętrzyn – Węgorzewo (która wówczas miała niebywałe znaczenie, gdyż przebiegała również przez kwaterę Hitlera w Gierłoży), na obszarze około 250 ha, powstało miasteczko, złożone z żelbetowych bunkrów, schronów przeciwlotniczych, murowanych i drewnianych budynków pomocniczych oraz mieszkalnych.
Tutaj do 19 grudnia 1941 r., kiedy to został zdymisjonowany za klęskę pod Moskwą (po tym fakcie Hitler osobiście objął dowództwo nad wojskami lądowymi), miał swoją siedzibę naczelny dowódca wojsk lądowych Niemiec – feldmarszałek Walter von Brauchitsch. Urzędowali tu również kolejni szefowie Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych: gen. Franz Halder, gen. Kurt Zeitzler i gen. Heinz Guderian. Komendantem kwatery był gen. Walther von Gundel. Chroniona była przez zmechanizowany, zaopatrzony w ciężką broń maszynową, przeciwlotniczą i przeciwpancerną, batalion wartowniczy Wehrmachtu. Oprócz tego obszar kwatery był monitorowany przez Abwehrę i funkcjonariuszy tajnej żandarmerii polowej. W cichym nadmamrzańskim lesie przygotowywano i organizowano plany wszelkich wschodnich batalii Wehrmachtu. Ale również tutaj zainicjowano oficerski bunt przeciwko dyktaturze Hitlera. To właśnie wśród wyższych oficerów Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych w Mamerkach zawiązany został spisek, który doprowadził w lipcu 1944 r. do zamachu na Hitlera w „Wilczym Szańcu”. Zimą 1945 r. bunkry w Mamerkach z niewiadomych przyczyn nie zostały wysadzone w powietrze, ani nie były bronione przed szturmującymi Prusy Wschodnie oddziałami Armii Czerwonej. Dzięki temu monumentalne, żelbetowe budowle zachowały się w dość dobrym stanie do dzisiaj i można je zwiedzać za niewielką opłatą.
W najdalej na północ wysuniętej części zatoki Przystań znajduje się ujście Kanału Mazurskiego – wielkiej, niedokończonej inwestycji, która miała połączyć Wielkie Jeziora Mazurskie z Bałtykiem. Kanał Mazurski bierze tutaj swój początek, a następnie biegnie na północ ku rosyjskiej granicy. Na obszarze Polski znajdują się 22 km kanału (całość liczy 51,5 km). Różnica poziomów, między jeziorem Mamry a rzeką Łyną, do której uchodzi po stronie rosyjskiej, wynosi 111,2 m i została zrównoważona licznymi śluzami i jazami, których stopień wykończenia i aktualny stan techniczny jest różny. Po stronie polskiej istnieje pięć śluz. Wielki projekt hydrotechniczny zaczął być realizowany w roku 1911, ale już po trzech latach przerwała go pierwsza wojna światowa. Do prac budowlanych powrócono w 1934 r. i przerwano je znowu w 1940 r. Zaawansowaną w 90% inwestycję przecięła w 1945 r. polsko-rosyjska granica.
Źródło: zeglugamazurska.com.pl
