Dwór obronny w Jeżowie (Wilczyska)
33/ZN z 9.07.1949
Dwór obronny w Jeżowie, położony w malowniczej miejscowości Jeżów (czesć miejsocowści Wilczyska) w województwie małopolskim, to jeden z najlepiej zachowanych przykładów renesansowej architektury obronnej w Polsce. Wybudowany w drugiej połowie XV wieku, dwór wraz z otaczającym go parkiem stanowi nie tylko cenne dziedzictwo historyczne, ale także pełni współcześnie ważną rolę kulturalną i edukacyjną. Obecnie jest siedzibą ośrodka dydaktycznego tarnowskiego Liceum Plastycznego, a także miejscem organizacji ogólnopolskich plenerów malarskich, przyciągających zarówno profesjonalnych artystów, jak i amatorów.
Kasztel w Jeżowie uznawany jest za najlepiej zachowaną budowlę gotycko-renesansową o charakterze obronnym w Polsce.
Źródło: wikipedia.pl
Dwór obronny w Jeżowie powstał prawdopodobnie jako element systemu obronnego, mającego wzmocnić bezpieczeństwo pobliskiej siedziby szlacheckiej, położonej po drugiej stronie rzeki Białej. Został wzniesiony przez rodzinę Jeżowskich herbu Strzemię, która odgrywała znaczącą rolę w regionie. Budowla pełniła również funkcję strategiczną, umożliwiając kontrolę nad szlakiem wodnym oraz traktem grybowskim, biegnącym doliną rzeki.
W 1483 roku Jeżów przeszedł w ręce Klemensa Turskiego, który wszedł w posiadanie majątku drogą zamiany z Janem Jeżowskim. To właśnie za jego czasów dwór został rozbudowany i zyskał charakter obronnej rezydencji. Jednak prawdziwa przemiana dworu nastąpiła w 1544 roku, kiedy nowy właściciel, Adam Strasz herbu Ogończyk, przekształcił go w nowoczesną, wygodną rezydencję. Strasz rozbudował mieszkalną wieżę obronną, nadając jej formę wiejskiej willi, harmonijnie wpisującej się w otaczający krajobraz.
W kolejnych latach dwór stał się własnością arian, którzy zarządzali nim przez niemal wiek. To właśnie z tego okresu pochodzą najcenniejsze elementy wystroju i dekoracji wnętrz, które przetrwały do dziś. W 1655 roku, po śmierci ostatniego ariańskiego właściciela, Olbrychta Rożna herbu Gryf, dwór przeszedł w ręce Marcina Byliny herbu Belina, zagorzałego przeciwnika innowierców. Bylina przeprowadził prywatną kontrreformację, czego świadectwem są zachowane do dziś malowidła ścienne przedstawiające świętych.
Zmiany Właścicieli i Losy Dworu
W kolejnych stuleciach dwór w Jeżowie często zmieniał właścicieli, jednak pozostawał w rękach rodzin spokrewnionych lub spowinowaconych. Wśród nich znaleźli się m.in. Kurdwanowscy herbu Półkozic, Jaworscy herbu Jelita, Majchrowiczowie oraz Onitschowie. W 1903 roku majątek przejęli Ramułtowie herbu własnego, którzy zarządzali nim aż do lat dwudziestych XX wieku. W tym czasie dwór wraz z przyległymi gruntami liczył 163 hektary.
Po II wojnie światowej dwór, pozbawiony opieki właścicieli, zaczął popadać w ruinę. Dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku przeprowadzono gruntowną renowację, która przywróciła mu dawny blask. Od tamtej pory gospodarzem obiektu jest Zespół Szkół Plastycznych w Tarnowie, który wykorzystuje dwór jako ośrodek dydaktyczny i miejsce organizacji plenerów artystycznych.
Współczesna Rola Dworu
Dziś dwór obronny w Jeżowie to nie tylko zabytek architektury, ale także żywe centrum kulturalne i edukacyjne. Jako siedziba tarnowskiego Liceum Plastycznego, dwór służy młodym artystom jako miejsce nauki i inspiracji. Organizowane tu plenery malarskie przyciągają twórców z całej Polski, którzy w otoczeniu historycznych murów i pięknego parku znajdują idealne warunki do pracy twórczej.
Dwór w Jeżowie to miejsce, gdzie historia spotyka się ze współczesnością, a tradycja z nowoczesnością. Jego unikalna architektura, bogata historia oraz aktualna rola kulturalna czynią go jednym z najcenniejszych zabytków Małopolski, wartym odwiedzenia zarówno przez miłośników historii, jak i sztuki.
Źródło: wikipedia.pl
