Gr. boj. "Wymysłów" - 01. Śluza forteczna nr 3 "Kozłowa Góra"
Śluza forteczna nr 3 w Wymysłowie na Zbiorniku Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie), to największa spośród przedwojennych budowli hydrotechnicznych na rzece Brynica, powstała w ramach współdziałania wojska i władz cywilnych. Ta budowla hydrotechniczna, ukończona przed wybuchem II wojny światowej, miała stanowić przeszkodę dla potencjalnego niemieckiego natarcia.
Współcześnie obiekt pełni wyłącznie funkcje użytkowe, znajdując się pod administracją Zakładu Produkcji Wody "Kozłowa Góra". Zachowane elementy fortyfikacyjne świadczą jednak o jego dawnej roli obronnej. Szczególnie dobrze zachowały się betonowe mury z otworami strzelniczymi, wzniesione prawdopodobnie w 1939 roku dla ochrony przyczółków śluzy. Punkty strzeleckie znajdują się na wschodnim skraju tamy przy zbiorniku wodnym Kozłowa Góra. To niewielkie dzieło forteczne w postaci betonowych murków z otworami strzelniczymi miało za zadanie wspomóc obronę drogi biegnącej po grobli przy zbiorniku wodnym Kozłowa Góra.
Podczas eksploracji korony wału między Kozłową Górą a Wymysłowem wciąż można zauważyć ślady po nieistniejących już zaporach przeciwpancernych. Historia tego miejsca kryje także tajemnicę zatopionego podczas napełniania zbiornika obiektu o oznaczeniu 53a, wzniesionego przed 1938 rokiem, którego pozostałości prawdopodobnie spoczywają na dnie zalewu.
Fot. Widok na tamę Zbiornika Kozłowa Góra prawdopodobnie w 1939 r. (źródło: Denkschrift über die polnische Landbefestigung, Berlin 1941,s. 205).
Źródło: fortyfkacja.pl
Zalew obronny nr III „Kozłowa Góra" wchodził w skład systemu obronnego Obszaru Warownego Śląsk. W latach 1935-37 wykonano zasadnicze prace w terenie w celu zabezpieczenia przedpola pozycji poprzez system zalewów obronnych, budowanych na rzece Brynicy. W ich wyniku od Niezdary po Kamień utworzono do 1939 r. cztery zalewy obronne, będące trudną do sforsowania dla nieprzyjaciela przeszkodą.
Pracami nad zbiornikiem zajmowali się robotnicy cywilni, najczęściej okoliczni mieszkańcy zatrudnieni w ramach robót publicznych. Dużą część prac prowadzono ręcznie wykorzystując w tym celu kolejkę wąskotorową. Służyła ona głównie do wożenia piasku z piaskowni w lesie Wymysłów.
Długość poszczególnych zalewów wynosiła od 1200 do 4000 m, a szerokość przy zaporach od 100 m do 1000 m. Wysokość spiętrzeń sięgała od 1,5 m do 3,5 m. Zbiornik „Kozłowa Góra" jako główny obiekt systemu posiadał 1 km tamę czołową, 2,5 km tamę boczną i pojemność ok. 15.000.000 m3 wody. Mógł on na niedługi okres czasu zgromadzić zapas wody, a po otwarciu przepustu spowodować zatopienie obszaru pomiędzy Wymysłowem a Bobrownikami o łącznej powierzchni 580 ha i objętości 16 mln m3 wody. Przyczółki jazu zostały wyposażone w komory minowe umożliwiające założenie w nich dużych ładunków wybuchowych w celu wysadzenia jazu w powietrze i szybkiego zalania doliny Brynicy poniżej zbiornika.
Rys. Zalewy obronne na Brynicy - mapa (źródło: Tablica informacyjna w Wymysłowie).
W kwietniu 1939 r. gotowy system zalewów rozkazano wypełnić wodą na rozkaz gen. Sadowskiego poprzez zamknięcie zastaw w jazach I, II i III. Dobudowano również betonowe balustrady na przyczółkach jazu ze strzelnicami broni ręcznej w celu osłony żołnierzy przed niespodziewanym atakiem. Sam jaz i przejazd zabezpieczała grupa bojowa „Wymysłów".
We wrześniu 1939 r. pozycje obsadzili żołnierze kompani fortecznej z IV batalionu ciężkich karabinów maszynowych 11 Pułku Piechoty, jednak na tym odcinku nie toczono walk i wycofano się w nocy z 2 na 3 września na rozkaz dowództwa.
W czasie okupacji rzeka Brynica wyznaczała granicę celną stąd też wyznaczono na niej posterunki kontrolne. Sam system zalewów nie przedstawiał dla okupanta większej wartości więc zlikwidowano zalewy I, II i IV.
Jesienią 1940 roku woda ze zbiornika „Kozłowa Góra" została spuszczona, a po oczyszczeniu dna dokonano ponownego spiętrzenia wody przeznaczając zalew do celów retencyjnych.
W 1944 r. schron wraz z innymi polskimi umocnieniami OWŚ w okolicy włączono w skład niemieckiej linii obronnej B2.
Po wojnie w ramach zmiany koncepcji użytkowania zbiornika wody „Kozłowa Góra" konieczna była jego modernizacja w całości jako rezerwuar wody dla ludności Śląska i zbiornik przeciwpowodziowy. Nie konserwowane nasypy, przepusty i drenaże wymagały naprawy Od 1948 r. Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów rozpoczęło budowę stacji wodociągowej i uzdatniania wody w Wymysłowie. W ramach prac wzmocniono wały (pierwotnie ziemne) kamieniem na zaprawie cementowej i uregulowano bieg rzeki poniżej zbiornika. Prace trwały do 1951 roku. W ich wyniku obecnie zbiornik ma powierzchnię ok. 550 ha, głębokość ok. 2,5 m i pojemność 13 mln m3.
Źródło: Tablica informacyjna w Wymysłowie.
Źródło: M. Sindera, Odcinek od Przeczyc (...) do Wymysłowa [w:] Fortyfikacje Obszaru Warownego "Śląsk", Historia, przewodnik, s. 52-57
Inne obiekty znajdujące się w:
OWŚ - Grupa bojowa "Wymysłów"
- Gr. boj. "Wymysłów" - 01. Śluza forteczna nr 3 "Kozłowa Góra"
- Gr. boj. "Wymysłów" - 02. Schron bojowy nr 53
- Gr. boj. "Wymysłów" - 03. Schron bojowy
- Gr. boj. "Wymysłów" - 04. Schron pozorno-bojowy
