Zamek Velke Losiny
Areał zamku składa się z renesansowego, tzw. wysokiego zamku z wieżą (wybudowany w latach 1580-1589), z barokowego, tzw. niskiego zamku (połowa XVII wieku), empirowego skrzydła (druga połowa XVII wieku), z budynku tzw. przedszkola (pierwsza połowa XVIII wieku), szklarni (druga połowa XIX wieku), domku ogrodowego (XVIII wiek). Częścią areału jest angielski park zamkowy (założony w 1802 roku) i szereg wolno stojących dzieł rzeźbiarskich: posągi 8 krasnoludków (lata trzydzieste XVIII wieku), fontanna z rzeźbami ryb i putti (aniołków, lata trzydzieste XVIII wieku), rzeźba Herakles z lwem (lata trzydzieste XVIII wieku, J.A. Heinz i J. J. Lehnert), rzeźba Śmierć Aktiona (lata trzydzieste XVIII wieku, J.A. Heinz i J. J. Lehnert), posąg św. Jana Nepomucena (1716) i rzeźba Trójcy Świętej (druga połowa XIX wieku, F. Jenisch).
Renesansowy, tzw. wysoki zamek ma charakter trzykondygnacyjnego obiektu o dwóch piętrach z otwartymi arkadami na poziomie parteru oraz obu pięter. Do tej części zamku należy również ośmiokątna wieża na południowej stronie. Ściany zewnętrzne wysokiego zamku były pierwotnie pokryte renesansowymi zdobieniami sgraffito, które częściowo zachowały się tylko w niektórych częściach zamku. Przeważa sgraffito w formie liścików, ale ściany są też zdobione motywami roślinnymi i zwierzęcymi oraz figuralnymi zdobieniami różnych postaci.
Wewnętrzną część zamku tworzy szereg pomieszczeń, które są bogato wyposażone w dzieła sztuki i inwentarz z okresu renesansu, baroku, klasycyzmu i biedermeiera. Na pierwszym piętrze np. jest to sala wejściowa przodków z portretami žerotíńskich właścicieli, dwie sale gobelinowe, biblioteka (książki z okresu XV – XVIII wieku oraz kopie protokołów z procesów czarownic) a przede wszystkim najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie całego zamku, sala rycerska (drewniany renesansowy sufit kasetonowy, trzymetrowy piec kaflowy z 1585 roku, renesansowy kredens z końca XVI wieku i inne renesansowe przedmioty, skórzane tapety z 1660 roku itd.).
Na drugim piętrze jest sala sądowa i pomieszczenie, w którym torturując przesłuchiwano osoby oskarżone o czarownictwo. Częścią wysokiego zamku są też połączone pomieszczenia małej i dużej kaplicy zdobione freskami, które otrzymały swoją barokową postać w latach 1741-1743.
Barokowy obiekt niskiego zamku jest trzykondygnacyjnym budynkiem z otwartymi arkadami na parterze i na pierwszym piętrze. Na pierwszym piętrze znajdują się sale galerii zamkowej z dziełami od XV do XIX wieku. Obrazy w galerii zamkowej pochodzą ze zbiorów Žerotínów oraz ze zbiorów rodu Dubskich z Třebomyslic oraz rodziny przedsiębiorcy Kleina (Loučná nad Desnou).
Renesansowy wysoki zamek minimalnie zmieniły późniejsze przebudowy. Dzięki czystości stylu i rozwiązaniu architektonicznemu, z którym w harmonii późniejsze dobudowy innych obiektów oraz dzięki zachowanemu historycznemu inwentarzowi i zbiorom dzieł sztuki zamek Velké Losiny jest jednym z najlepiej zachowanych obiektów renesansowej architektury zamkowej na ziemiach czeskich i cennym przykładem rozwoju siedzib zamkowych na naszych terenach.
Źródło: olomoucky-kraj.com
Na miejscu dzisiejszego renesansowego wysokiego zamku pierwotnie stała gotycka twierdza, której istnienie jest udokumentowane w 1569 roku. Już od końca XV wieku właścicielem tutejszego majątku był wybitny morawski ród szlachecki Žerotínów. Na zamek Velké Losiny przenieśli się z Šumperka w 1562 roku. W przybliżeniu o 20 lat później Jan z Žerotína zaczął przemianę gotyckiej twierdzy na reprezentacyjną siedzibę rodową. Jan z Žerotína stał się jednocześnie założycielem tutejszego sanatorium i do dziś działającej manufaktury papierniczej. W latach osiemdziesiątych XVI wieku powstało renesansowe skrzydło dzisiejszego zamku (wysoki zamek). Częścią nowego zamku był też ogród zamkowy i umocnienia.
W latach 1591, 1620-1621 i 1661 na majątkach losinskich wybuchły bunty poddanych, które stłumiono a trzech przywódców ostatniego powstania w 1661 roku stracono na dziedzińcu zamku. W czasach powstania stanów właściciele zamku stali po stronie powstańców (Jan Jetřich, Přemek II), ale Žerotínom w końcu udało się wykupić skonfiskowane majątki od cesarza z powrotem. Aby majątek pozostał w rękach rodu nadal, następny z Žerotínskich właścicieli Přemyslav III przeszedł na wiarę katolicką. W drugiej połowie XVII wieku na miejscu starszych obiektów gospodarczych wybudowano barokowy niski zamek, do którego w tym samym okresie dobudowano od wschodniej strony budynek tzw. empirowego skrzydła. Za panowania hrabiny Angeliki Sybilli Gal (nazwisko panieńskie Žerotín) tutejszy zamek stał się w okresie 1679-1694 miejscem, gdzie inkwizytor František Jindřich Boblig z Edelstadtu (Złotych gór) organizował procesy czarownic. W tym okresie na podstawie wyroków trybunału Bobliga spalono na stosie 56 ludzi. Przebieg procesów czarownic stał się tematem historycznej powieści V. Kaplickiego Młot na czarownice. Według książki reżyser O. Vávra nagrał film pod tym samym tytułem.
Następne rozległe zmiany wprowadził Jan Ludvík z Žerotína w latach 1731-1738. Do pomieszczeń renesansowego skrzydła zamku wbudowano barokową kaplicę zamkową. Częścią tych zmian była też przebudowa ogrodu zamkowego na francuski barokowy park z jeziorkiem i rzeźbami, z którego zachowały się i są umieszczone w areale rzeźby 8 karłów, fontanna z rzeźbami ryb i putti, rzeźba grupowa Herakles z lwem (J.A. Heinz i J. J. Lehnert) oraz Śmierć Aktaiona (J.A. Heinz i J. J. Lehnert). W pierwszej połowie XVIII wieku również po południowej stronie niskiego zamku dobudowano barokowy obiekt tzw. przedszkola. Žerotínowie byli właścicielami zamku do roku 1802. W tym roku hrabia Jan Antonín ze Žerotína sprzedał zamek z powodu problemów finansowych księciu Karlowi z Lichtensteina. Za czasów nowego właściciela francuski park przebudowano na park angielski (1802). Lichtensteinowie stracili zamek w 1945 roku, dziś zamek należy do czeskiego państwa.
Źródło: olomoucky-kraj.com
