Kościół pw. śś. Piotra i Pawła w Zawierciu
Kościół pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, należącej do dekanatu Zawiercie położonego na terenie archidiecezji częstochowskiej. Jako kościół wyróżniający się pod względem architektonicznym i historycznym, a przede wszystkim pod względem wyjątkowego kultu religijnego, od 2009 r. nosi zaszczytny tytuł bazyliki mniejszej, nadany mu przez papieża Benedykta XVI.
Powstała na przełomie XIX i XX w. świątynia jest murowana z czerwonej cegły i reprezentuje styl polskiego neogotyku. Została wzniesiona na planie krzyża łacińskiego. Kościół posiada aż pięć wież, z których dwie najokazalsze górują od frontu. Wewnątrz świątyni znajduje się osiem filarów podtrzymujących sklepienie, które dzielą budowlę na trzy nawy. Tyle samo filarów tworzy transept. Dookoła są galerie. Nad głównym wejściem i w głowicach nawy poprzecznej podziwiać można trzy witraże – rozety w kamiennym obramowaniu. Wewnątrz kościoła znajdują się dwie kaplice: wieczystej adoracji i św. Antoniego. Przed świątynią wznosi się neogotycka figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej z płaskorzeźbami wykonanymi w 1904 r. przez J. Proszowskiego.
Wewnątrz kościoła na szczególną uwagę zasługują:
- ołtarz główny, który wykonany jest z marmuru w kształcie renesansowych kolumn, na których powieszony jest duży obraz Chrystusa Miłosiernego, po jego lewej stronie stoi pseudogotycki ołtarz św. Józefa;
- ołtarz w kształcie tryptyku – środkowa murowana rzeźba wyobraża Pana Jezusa z otwartym sercem, po bokach znajdują się figury świętych, w skrzydłach – płaskorzeźby wyobrażające Zwiastowanie, Narodzenie Dzieciątka i Pokłon pasterzy, po drugiej stronie Chrystus w Ogrójcu, pogrzeb Chrystusa Pana i Zmartwychwstanie, a na szczycie dwaj aniołowie z trybularzem (kadzielnicą) i z sercem;
- chór wraz z organami;
- znajdujące się przy schodach wejściowych dwie figury patronów parafii – św. Piotra i św. Pawła.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Powstanie kościoła pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła jest bezpośrednio związane z budową osiedla robotniczego TAZ. Wówczas bowiem zrodziła się myśl o wybudowaniu w Zawierciu świątyni katolickiej, jako że do tej pory należał on do parafii pw. św. Mikołaja w Kromołowie. Pierwszy plan budowy kościoła sporządził inż. arch. powiatu będzińskiego P. Waligórski, ostateczną wersję budowy kościoła zaprojektował inż. arch. Hugo Kuder z Warszawy.
We wrześniu 1929 r. poświęcono kamień węgielny pod budowę nowej świątyni. Jej fundatorami zostali właściciele TAZ – Adolf i Izydor Ginsbergowie, Krawczyk – zarządca Odlewni Żeliwa, Aleksander Erbe – właściciel Fabryki Odlewów Żelaznych oraz wierni. Od 1887 r. budową kierował ks. Franciszek Zientara – wikariusz z Kromołowa. W 1903 r. świątynia została poświęcona i oddana do użytku. Jednocześnie w czerwcu 1903 r. erygowano parafię, poprzez jej wydzielenie z parafii w Kromołowie.
W czasie II wojny światowej kościół i plebania znajdowały się pod stałym nadzorem gestapo. Świątynia jednak nie uległa większym zniszczeniom. Po zakończeniu działań wojennych przeprowadzono niezbędne prace remontowe. Ufundowano wówczas niepowtarzalne witraże i dano polichromię wg projektu i realizacji prof. Adama Dobrzańskiego z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (obecna polichromia pochodzi z końca XX w.). Po ukończeniu tych prac biskup częstochowski Zdzisław Goliński w dniu 14 czerwca 1953 r. konsekrował kościół.
27 grudnia 1992 r. arcybiskup Stanisław Nowak podniósł kościół parafialny pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu do godności kolegiaty i ustanowił przy niej Kolegiacką Kapitułę Zawierciańsko-Żarecką. 22 czerwca 1997 r. na placu przed kościołem poświęcony został pomnik Papieża Jana Pawła II z „Katechizmem Kościoła Katolickiego” w ręku („Papież Nauczyciel Świata”) wzniesiony wg projektu mgr Ryszarda Kaczora z Grudziądza. W 1998 r. ufundowano 4 dzwony jako wotum jubileuszowe parafii, dokonano oświetlenia kolorystycznego świątyni oraz zainstalowano na wieży kurant wygrywający na trąbkach pieśni religijne.
W najnowszej historii kościoła najważniejszym wydarzeniem było nadanie mu tytułu bazyliki mniejszej. Starania o to podejmowane były już w latach 90. ubiegłego wieku, doczekały się jednak szczęśliwej realizacji w 2009 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
