Stellung b1 - Punkt oporu "Żerkowice" - 4. Ringstand 58c
Bunkier R-58C (Bauform 201). Pierwsze oznaczenie katalogowe brzmiało R-58c i R-58d. Po zmianie numeracji otrzymał on nazwę Bauform 201. Jest to mały, bardzo nowoczesny, dwuizbowy, żelbetowy, polowy bunkier bojowy. Załoga obiektu liczyła w zależności od potrzeb i wyposażenia od 2 do 3 ludzi. Bunkier przeznaczony został dla następującego uzbrojenia:
- karabinu maszynowego,
- lekkiego granatnika typu le. Gr. W. 36,
- lampy sygnałowej,
- obiekt obserwacyjny lub łącznościowy.
Większość obiektów budowano w klasie odporności „D”, tj. ściany zewnętrzne o grubości 40 cm.
Poniżej kilka podstawowych parametrów technicznych charakteryzujący ten obiekt:
- ilość betonu: 11,5-12 m3 klasy B-20,
- ilość stali zbrojeniowej: 750-800 kg,
- wymiary zewnętrzne: szerokość - 2,35 m, długość - 3,70 m i wysokość - 2,75 m,
- ilość pomieszczeń: 2 (tj. izba bojowa i magazynek),
- wymiary wewnętrznych pomieszczeń: ośmioboczna izba bojowa o średnicy 140 cm lub 150 cm i wysokości (1,55 m + 0,25 m) oraz magazynek o długości 1,55 m, szerokości 1,40 m i wysokości 1,90 m,
- średnica otworu bojowego w stropie: 80 cm,
- załoga: 2/3 ludzi.
Wyróżnia się dwa podobne do siebie typy obiektów, tj. R-58c i R-58d. Różnica polega jednie na tym, iż w tym pierwszym izba bojowa posiada kształt ośmiokąta, a w drugim jest okrągła. Ponadto stosowano również wersje wzmocnione. Charakteryzowały się one pogrubieniem ścian zewnętrznych z 40 cm do nawet 80 cm. Wtedy też odpowiednio wzrastały wymiary zewnętrzne obiektu i ilość zużytego do jego budowy materiału.
Źródło: Sykosz Waldemar, Śląski Rocznik Forteczny, tom V, Pro Fortalicium, Bytom 2014
Pośpiesznie budowane w 1944 roku fortyfikacje, w skład których wchodziły polowe, liniowe pozycje obrony stałej, miały za zadanie powstrzymywać kolejne uderzenia Armii Czerwonej. Nazwano je „łamaczami fal”. W ich skład wchodziła również pozycja fortyfikacji polowych oznaczonych jako „b-1 Stellung”. Charakteryzowała się ona zastosowaniem standardowych, typowych, betonowych, polowych obiektów fortyfikacyjnych. Zastosowano praktycznie pięć różnych typów obiektów, w tym trzy lekkie („Kochbunkier”, R-58c i R-67) oraz dwa ciężkie (R-668 i R-701).
Punkt oporu "Żerkowice" został zlokalizowany na wzgórzu „Góra Pańska” (386 m n.p.m.), dominującym nad miejscowością Żerkowice. Żerkowice położone są w dolinie pomiędzy dwiema dużymi grupami ostańców wapiennych. Ostańce praktycznie uniemożliwiają swobodne przemieszczanie się zmotoryzowanych oddziałów nieprzyjaciela. Zadaniem taktycznym tego punktu oporu była obrona drogi bitej ze Szczekocin przez Pradła, Kroczyce, Żerkowice do Zawiercia (obecnie droga nr 78). Staraniem oddziału PTTK i grupy zapaleńców cztery główne obiekty zostały wyczyszczone i odkrzewione. Po podstawowych obiektach wytyczono oznakowany szlak turystyczny oraz ustawiono tablice informacyjne. Ciekawym epizodem jest historia związana z przemarszem przez Żerkowice Świętokrzyskiej Brygady NSZ. Wczesnym rankiem 16 stycznia 1945 roku Brygada świętokrzyska, po nocnym postoju w miejscowości Solca w okolicy Pradeł rozpoczęła marsz w kierunku zachodnim. Drogą przez Pradła, Kroczyce, Żerkowice, Skarżyce doszła do Blanowic pod Zawierciem.
Źródło: Sykosz Waldemar, Śląski Rocznik Forteczny, tom V, Pro Fortalicium, Bytom 2014
Dojazd: początek szlaku wyznaczono w miejscu skrzyżowania ulic Fredry (nr 24) i Żeńców. Dostaniemy się tam poruszając się z centrum Żerkowic asfaltową drogą (ulica Fredry) do Pilicy. Na krańcu miejscowości, po lewej stronie drogi, natrafimy na tablice informacyjne i początek oznakowanego fortecznego szlaku. Tutaj musimy pozostawić samochód. Na samym początku zobaczymy ustawione już po wojnie trzy schrony wartownicze.
- Sykosz Waldemar, Śląski Rocznik Forteczny, tom V, Pro Fortalicium, Bytom 2014