Stellung b1 - Punkt oporu "Żerkowice" - 8. Zbiornik na wodę
Bardzo ciekawym elementem wyposażenia niektórych punktów oporu są terenowe, żelbetowe zbiorniki wodne. Budowa zbiorników wymuszona została brakiem wody na wzgórzach jurajskich. Tereny jurajskie charakteryzują się brakiem otwartych akwenów wodnych, tj. zbiorników, stawów i cieków, a wody gruntowe występują bardzo często na znacznych głębokościach, dochodzących do kilkudziesięciu metrów pod powierzchnią terenu (średnio na głębokości 50-70 m). Budowa studni w skalistym terenie jest bardzo kosztowna i czasochłonna, nie dając jednocześnie pewności, że natrafimy na żyłę wodną.
Źródło: Sykosz Waldemar, Śląski Rocznik Forteczny, tom V, Pro Fortalicium, Bytom 2014
Pośpiesznie budowane w 1944 roku fortyfikacje, w skład których wchodziły polowe, liniowe pozycje obrony stałej, miały za zadanie powstrzymywać kolejne uderzenia Armii Czerwonej. Nazwano je „łamaczami fal”. W ich skład wchodziła również pozycja fortyfikacji polowych oznaczonych jako „b-1 Stellung”. Charakteryzowała się ona zastosowaniem standardowych, typowych, betonowych, polowych obiektów fortyfikacyjnych. Zastosowano praktycznie pięć różnych typów obiektów, w tym trzy lekkie („Kochbunkier”, R-58c i R-67) oraz dwa ciężkie (R-668 i R-701).
Punkt oporu "Żerkowice" został zlokalizowany na wzgórzu „Góra Pańska” (386 m n.p.m.), dominującym nad miejscowością Żerkowice. Żerkowice położone są w dolinie pomiędzy dwiema dużymi grupami ostańców wapiennych. Ostańce praktycznie uniemożliwiają swobodne przemieszczanie się zmotoryzowanych oddziałów nieprzyjaciela. Zadaniem taktycznym tego punktu oporu była obrona drogi bitej ze Szczekocin przez Pradła, Kroczyce, Żerkowice do Zawiercia (obecnie droga nr 78). Staraniem oddziału PTTK i grupy zapaleńców cztery główne obiekty zostały wyczyszczone i odkrzewione. Po podstawowych obiektach wytyczono oznakowany szlak turystyczny oraz ustawiono tablice informacyjne. Ciekawym epizodem jest historia związana z przemarszem przez Żerkowice Świętokrzyskiej Brygady NSZ. Wczesnym rankiem 16 stycznia 1945 roku Brygada świętokrzyska, po nocnym postoju w miejscowości Solca w okolicy Pradeł rozpoczęła marsz w kierunku zachodnim. Drogą przez Pradła, Kroczyce, Żerkowice, Skarżyce doszła do Blanowic pod Zawierciem.
Źródło: Sykosz Waldemar, Śląski Rocznik Forteczny, tom V, Pro Fortalicium, Bytom 2014
Dojazd: początek szlaku wyznaczono w miejscu skrzyżowania ulic Fredry (nr 24) i Żeńców. Dostaniemy się tam poruszając się z centrum Żerkowic asfaltową drogą (ulica Fredry) do Pilicy. Na krańcu miejscowości, po lewej stronie drogi, natrafimy na tablice informacyjne i początek oznakowanego fortecznego szlaku. Tutaj musimy pozostawić samochód. Na samym początku zobaczymy ustawione już po wojnie trzy schrony wartownicze.
- Sykosz Waldemar, Śląski Rocznik Forteczny, tom V, Pro Fortalicium, Bytom 2014