Kościół Świętej Trójcy w Żórawinie

Kościół dokumentarnie poświadczony w 1335 roku, jako „ecclesia de Sorauina”. W 2. połowie XIV wieku wzniesiono wieżę, ok. 1400 – gotyckie mury obwodowe nawy i prezbiterium. W latach 1600-1608 dokonano rozbudowy gotyckiej świątyni w stylu manierystycznym na wzorcowy, protestancki kościół dla planowanego miasta, z fundacji i na koszt czołowej osobistości dworu praskiego, powiernika Rudolfa II, radcy cesarskiego Adama von Hanniwaldta (1567-1621). Po zabraniu w 1654 roku protestantom świątyni sporządzono protokół, w którym szczegółowo opisano wystrój i wyposażenie, co miało na celu ochronę własności kościelnej. Komisarze Cesarskiej Komisji Redukcyjnej wyrazili w nim swój podziw, stwierdzając, że „nie widzieli dotąd tak pięknie, podług reguł sztuki i według porządku, zbudowanej” świątyni, a jej bogactwo „pióro zaledwie było w stanie odtworzyć” (tłumaczenie i cytat z łacińskiego tekstu: P. Oszczanowski, Casus Żórawiny. Kościół Trójcy Świętej w Żórawinie około 1600 roku, Wrocław 2007, s. 38).

Wnętrze kościoła odnowiono w latach 1759-60, wtedy prawdopodobnie zamalowano manierystyczne polichromie. W 1905 roku, wg projektu i pod nadzorem konserwatora zabytków prowincji Ludwiga Burgemeistra, rozpoczęto generalny remont, między innymi wzmocniono sklepienia i odnowiono sgraffita zdobiące szczyty elewacji. W 1911 roku odsłonięto i dokonano konserwacji malowideł na sklepieniu, prace prowadził profesor wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych, malarz i konserwator Joseph Langer wraz ze współpracownikami.

Kościół nie doznał uszczerbku w wyniku II wojny światowej. W latach 1952-96 był nieużytkowany, a od 1966 roku, po przejęciu przez Muzeum Śląskie we Wrocławiu, zostały rozpoczęte prace remontowe i konserwatorskie z przeznaczeniem na Muzeum Manieryzmu, którego ostatecznie nie utworzono. W 1995 roku Muzeum Narodowe przekazało nieruchomość parafii pw. św. Józefa Oblubieńca NMP w Żórawinie. Rekonsekracja kościoła miała miejsce 25 grudnia 2001 roku i od tego czasu jest on powszechnie dostępny. W 2019 roku rozpoczęto kompleksowy remont i konserwację kościoła.

Na początku XVII wieku, również na zlecenie Adama von Hanniwaldta, architekt Hans Schneider z Lindau, całość założenia złożonego z kościoła i dworu (niekiedy identyfikowanego jako plebania) otoczył nowoczesnymi fortyfikacjami bastionowymi typu niderlandzkiego. Wymagało to regulacji rzeki Żurawki i wykopania kanału, dzięki któremu budowle znalazły się na wyspie o brzegach umocnionych usypanym z ziemi wysokim wałem i narożnymi bastionami z pochylniami artyleryjskimi. Dwór już w połowie XVII wieku przerobiono na browar, a w latach 80. XIX stulecia rozebrano. Relikty budowli zostały odkryte podczas badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 1980-1981. W tym samym czasie zakończono konserwację ziemnych umocnień i fosy.

Źródło: zabytek.pl