Zespół Synagogalny we Włodawie

Zespół Synagogalny we Włodawie to wyjątkowa instytucja muzealna, mieszcząca się w historycznym kompleksie trzech synagog: Wielkiej Synagogi, Małej Synagogi i domu pokahalnego. To jedno z najważniejszych miejsc w regionie Lubelszczyzny, dokumentujące historię wielokulturowej Włodawy – miasta, w którym przez wieki współistniały społeczności żydowska, katolicka i prawosławna.

Założone w 1981 roku (pierwotnie jako Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego), muzeum rozpoczęło działalność dwa lata później, w 1983 roku. Jego siedzibą stały się zabytkowe budynki dawnej gminy żydowskiej, które przed II wojną światową tętniły religijnym i społecznym życiem. Po wojnie obiekty te pełniły funkcje magazynowe, aż do momentu objęcia ich opieką przez nowo powstałą instytucję muzealną.

Struktura i działalność muzeum

Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie składa się z czterech głównych działów: etnograficznego, historycznego, promocyjno-edukacyjnego oraz administracyjnego.

Dział etnograficzny zajmuje się prezentacją kultury ludowej regionu. Jedną z jego najciekawszych wystaw jest ekspozycja stała Chłopskie pielgrzymowanie, ukazująca tradycje i życie codzienne mieszkańców wsi włodawskiej.

Dział historyczny gromadzi pamiątki i dokumenty związane z przeszłością Włodawy i okolic. Znaczącą część zbiorów stanowią judaika – świadectwo bogatej historii żydowskiej społeczności miasta. Wybrane eksponaty można podziwiać w sali męskiej Wielkiej Synagogi, która stanowi serce całego kompleksu.

Dział promocyjno-edukacyjny pełni niezwykle ważną funkcję w popularyzacji wiedzy o wielokulturowości regionu. Do jego najbardziej znanych inicjatyw należy Festiwal Trzech Kultur – cykliczne wydarzenie, które od lat przyciąga turystów z całej Polski i zagranicy. Festiwal łączy elementy sztuki, muzyki i duchowości trzech religii: judaizmu, katolicyzmu i prawosławia, tworząc przestrzeń dialogu i wzajemnego zrozumienia.

Publikacje i działalność naukowa

Od 1994 roku muzeum wydaje cykliczne pismo naukowo-edukacyjne „Zeszyty Muzealne”, w którym publikowane są artykuły dotyczące historii, etnografii i kultury regionu włodawskiego. Czasopismo stanowi ważne źródło wiedzy o dziejach Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego i działalności muzeum.

Oddział w Sobiborze – pamięć o ofiarach

W 1993 roku włodawskie muzeum utworzyło oddział – Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze, poświęcone pamięci ofiar niemieckiego obozu śmierci. Ekspozycja Sobibór – obóz śmierci, otwarta w 2000 roku, dokumentowała tragiczne wydarzenia z okresu II wojny światowej. W 2012 roku placówka w Sobiborze stała się częścią Państwowego Muzeum na Majdanku, zachowując jednak ścisłe związki historyczne i organizacyjne z włodawskim muzeum.

Nowa nazwa i współczesna misja

W 2016 roku instytucja przyjęła nową, współczesną nazwę – Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie. Zmiana ta podkreśliła unikalny charakter miejsca, które łączy funkcję muzealną z opieką nad jednym z najlepiej zachowanych kompleksów synagogalnych w Polsce.

Dziś muzeum pełni rolę nie tylko strażnika pamięci, lecz także centrum kultury i edukacji międzyreligijnej. Jego misją jest budowanie mostów między przeszłością a teraźniejszością, między różnymi tradycjami i narodowościami, które współtworzyły historię Włodawy.