Nowy cmentarz ewangelicki w Bielsku-Białej
A-466 z 05.12.1986
Nadal czynna nekropolia została założona w 1911 r. na peryferiach miasta, za północną obwodnicą, na terenie zakupionym przez gminę ewangelicką w 1895 r. Wniesiono tutaj również kaplicę w stylu barokowym wg projektu architekta H. Mayra, w ołtarzu której znajduje się rzeźba Ukrzyżowanego dłuta W. Bormanna, nagrodzona na wystawie w Rzymie I nagrodą.
Cmentarz jest podzielony na trzy sektory. Spoczywają na nim doczesne szczątkiu wielu znanych i zasłużonych bielszczan, którzy zmarli w I poł. XX w. Można tutaj więc odwiedzić grób m.in. burmistrza Karola Steffana seniora, twórcy bielskiego muzeum Edwarda Schnacka, artystki operowej Felicji Kaszewskiej-Krotowskiej, wszystkich pastorów bielskich po 1911 r. oraz licznych fabrykantów, m.in. Moritza Bartelmussa, Karola Buettnera seniora, Karola Gepperta, Moritza Graubnera, Gustawa Josephy’ego juniora, Gustawa Molendy, Oswalda Molendy, Waltera Piescha (jego grób ma formę mauzoleum w kształcie tempietta), Fryderyka Plutzara, Georga Schwabe, Ernesta Starke, Karola Steffana juniora, Ernesta i Karola Stosiusowych, Rudolfa Twerdy, Leopolda Vogta i Karola Zipsera. Na cmentarzu znajduje się także pomnik żołnierzy poległych w I wojnie światowej.
Źródło: peuk.fiiz.pl
XVII-wieczny Bielsk był najsilniejszym ośrodkiem protestanckim na Śląsku Cieszyńskim. W latach 1630–1634 siłą odebrano ewangelikom wszystkie świątynie i zmuszono do odprawiania nabożeństw w górach Beskidu Śląskiego (pozostałością są tzw. leśne kościoły). Mimo to w latach 80. XVIII w. ponad połowa mieszkańców Bielska była wyznania ewangelickiego. Skromną świątynię ewangelicy mogli wybudować dzięki patentowi tolerancyjnemu wydanemu w 13 października 1781 r. przez cesarza austriackiego Józefa II. Wówczas to w Bielsku powstał tzw. Bielski Syjon. Jego zabudowania, w tym kościół Zbawiciela i szkołę, wzniesiono na północ od miasta, na części dolnego pastwiska miejskiego, nadając mu formę klasycystycznego założenia urbanistycznego kształcie rezydencjonalnym (podkowy). Mimo że wszystkie budowle wykonano skromnie, niewielkim nakładem środków, Bielski Syjon stał się dla ewangelików symbolem przetrwania i odrodzenia. Nazwa „Bielski Syjon”, przywołująca Syjon w Jerozolimie jako prawzór świętego miejsca i skupionej wokół niego społeczności wiernych, została po raz pierwszy użyta w 1782 r. przez pastora Jana Traugotta Bartelmusa. Po Wiośnie Ludów (1848 r.) protestanci w monarchii habsburskiej uzyskali równouprawnienie i wtedy dopiero możliwa stała się przebudowa dotychczasowego Domu Modlitwy na typowy kościół z gotycką wieżą oraz budowa nowych gmachów szkolnych. W latach 1849–1852 dokonano przebudowy kościoła Zbawiciela na kształt typowego kościoła, dostawiając od zachodu wieżę o cechach neoromańskich, czym zapoczątkowano przeorientowanie kompozycji przestrzennej Bielskiego Syjonu wzdłuż osi wschód-zachód.
W obrębie Bielskiego Syjonu znajduje się także stary cmentarz ewangelicki, który zastąpił opisywany tutaj nowy cmentarz. Ta nieczynna już dzisiaj nekropolia założona została w 1833 r. na nieruchomości ofiarowanej przez mydlarza Gotliba Klimke. Decyzję o jego budowie przyspieszyła epidemia cholery, która nawiedziła Bielsko w 1831 r., a w związku z którą wprowadzono zakaz przewożenia zwłok. W latach 60. XIX w. stary cmentarz został znacznie powiększony w kierunku wschodnim. W 1911 r. otwarto nowy cmentarz ewangelicki, jednak pochówków na starym cmentarzu dokonywano aż do czasów II wojny światowej. Prawdopodobnie później zakopywano tutaj nielegalnie również ofiary Urzędu Bezpieczeństwa. Po 1945 r. cmentarz był regularnie niszczony, a komunistyczne władze domagały się nawet usunięcia niemieckojęzycznych nagrobków. Potomkowie pochowanych na cmentarzu osób, aby uratować nagrobki musieli je zdewastować, np. poprzez zamalowanie farbą, skucie starych napisów lub przewrócenie nagrobka napisami do ziemi. Nieliczne z nich po 1989 r. zostały odrestaurowane przez miasto.
Źródło: peuk.fiiz.pl
