Willa „Fałatówka” w Bystrej Śląskiej
A-669/93 z 11.02.1993
Willa „Fałatówka” jest przykładem typowego górskiego budownictwa willowego z przełomu XIX i XX w. Ale to nie architektura ani malownicze położenie stanowią o jej atrakcyjności, a mieszczące się w niej biograficzno-artystyczne Muzeum Juliana Fałata, który mieszkał w niej i tworzył w latach 1910–1929.
Ekspozycja stała muzeum nie zachowuje pierwotnego wyglądu willi Fałata, chociaż wykorzystuje oryginalny układ wnętrz, kolorystykę ścian i elementy wyposażenia, a przede wszystkim obrazy artysty, dokumenty, dyplomy i odznaczenia. Ekspozycja mieści się w ośmiu wnętrzach na parterze i piętrze willi. Na parterze prezentowane są wczesne obrazy olejne, które powstały pod wpływem akademii monachijskiej, pierwsze akwarele oraz liczne autoportrety, portrety rodziny i przyjaciół. Znajdują się tutaj również akwarele przedstawiające miejskie pejzaże, będące świadectwem wielu podróży artysty. Ekspozycję obrazów wzbogaca materiał archiwalny poświęcony życiu, twórczości artystycznej i działalności społecznej artysty. Pierwsze piętro muzeum poświęcone jest przede wszystkim charakterystycznej dla Juliana Fałata tematyce myśliwskiej. Prezentowane są tu także ciekawe studia portretowe i pejzażowe z okolic Bystrej, a także japońskie akwarele, mapa podróży przez Ocean Atlantycki i wiele innych pamiątek, które Julian Fałat zgromadził podczas podróży dookoła świata, odbytej wraz z przyjacielem Edwardem Simmlerem w 1885 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Jan Fałat po raz pierwszy odwiedził Bystrą w 1893 r. w poszukiwaniu inspiracji dla swojej twórczości. Ze względów zdrowotnych przybył tutaj ponownie w 1902 r. Malownicze rejony Beskidów oczarowały malarza tak bardzo, że postanowił się tu osiedlić. W tym celu zakupił posiadłość wraz z willą letniskową i w 1910 r., po ustąpieniu ze stanowiska dyrektora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, zamieszkał w Bystrej wraz ze swoją żoną Marią oraz trojgiem dzieci: Heleną, Lucjanem i Kazimierzem. Od tamtej pory „Fałatówkę” odwiedzało wielu znamienitych gości. Bywali tutaj m.in. Jacek Malczewski, Wojciech Kossak czy Kornel Makuszyński.
Po śmierci Fałata, który zmarł 9 lipca 1929 r., jego bystrzańska willa często zmieniała właścicieli i pełniła przeróżne funkcje. Po przejściu frontu opuszczona willa, odziedziczona przez dzieci artysty (Helenę Niemczewską i Kazimierza Fałata) została zabezpieczona przez Starostwo Powiatowe w Bielsku z myślą o utworzeniu w niej w przyszłości muzeum. Jednak wiele prac Fałata i ruchomego wyposażenia willi uległo wówczas rozproszeniu i rozgrabieniu. Nadzieje na utworzenie placówki rozwiały się wraz z zajęciem budynku w 1945 r. na siedzibę Urzędu Bezpieczeństwa. Do 1948 r. obiekt pełnił funkcję przedszkola, potem domu wczasowego. W 1948 r. decyzją sądową willa została upaństwowiona jako mienie poniemieckie. W 1949 r. ewakuowano z niej do muzeum w Bielsku resztę pamiątek po artyście, a budynek przejęty przez władze bystrzańskie zamieniono w lokal mieszkalny.
Nie porzucono jednak idei powołania do życia muzeum. W 1968 r. Gromadzka Rada Narodowa w Bystrej przekazała „Fałatówkę” Muzeum w Bielsku-Białej, dzięki czemu możliwe stało się otwarcie placówki jako jego oddziału w 1971 r.
W latach 1994–1996 „Fałatówka” została poddana gruntownemu remontowi.
Źródło: peuk.fiiz.pl
