Mury miejskie w Chełmnie
A/6542/ 1957[1] z 18 października 1934
Mury miejskie w Chełmnie to jeden z najcenniejszych zabytków średniowiecznej architektury obronnej w Polsce. Otaczają one miasto niemal pełnym obwodem, a ich długość dochodzi do imponujących 2270 metrów, dzięki czemu są to najdłuższe zachowane mury miejskie w Europie. Zbudowane z cegły w XIII–XIV wieku, mury zachowały się w znakomitym stanie i do dziś wyraźnie wyznaczają dawny zasięg Chełmna.
Historia i rozwój obwarowań
Budowę murów rozpoczęto w drugiej połowie XIII wieku, w miejscu wcześniejszych drewniano-ziemnych umocnień. W kolejnych stuleciach systematycznie je wzmacniano i podwyższano, m.in. w 1563 roku za zgodą króla Zygmunta Augusta – ślady tej przebudowy można obserwować szczególnie przy cmentarzu parafialnym.
W okresie nowożytnym mury były kilkukrotnie przebudowywane, m.in. po wojnach szwedzkich, a w XIX wieku częściowo rozebrane dla poprawy komunikacji miejskiej. Z pierwotnych siedmiu bram miejskich zachowały się dwie: Brama Grudziądzka i Brama Merseburska. W murach znajdowało się pierwotnie od 25 do 27 baszt – do dziś w pełni zachowało się 17, a 6 w formie fragmentarycznej.
Baszty i bramy – świadectwo historii
Do najciekawszych zachowanych baszt należą:
Baszta Prochowa – obecnie siedziba działu archeologicznego Muzeum Ziemi Chełmińskiej,
Baszta Mestwina – włączona w średniowieczu do klasztoru (dziś sióstr Miłosierdzia),
Baszta Dominikańska – obecnie pełni funkcję Klubu Seniora,
Baszta Panieńska – siedziba Zastępu Rycerskiego z Chełmna.
Główne bramy prowadzące do miasta to m.in. Grudziądzka (od północnego wschodu), Tkacka (Sukiennicza), Toruńska, Mostowa, Franciszkańska (Bosych), Rybacka i Wodna („Malowana”). Bramy te pierwotnie były zabezpieczone mostami zwodzonymi i fosą, szczególnie od wschodniej – nizinnej – strony miasta.
Nowoczesne rewitalizacje i funkcja turystyczna
W latach 2014–2015 przeprowadzono rewitalizację murów: wybudowano oświetloną ścieżkę spacerową wzdłuż obwarowań, a w dwóch basztach urządzono wieże widokowe. Dzięki temu mury nie tylko pełnią funkcję historyczną, ale również stanowią atrakcyjny element turystyki miejskiej.
Od 2005 roku cały zespół Starego Miasta w Chełmnie, wraz z murami miejskimi, został uznany za pomnik historii – jedno z najwyższych wyróżnień dla zabytków w Polsce.
