Wieża Piastowska w Cieszynie
R/469/56 z 02.11.1956; 211/60 z 03.03.1960; A-243/77 z 15/12/1977
Stanowiąca charakterystyczny element wzgórza zamkowego Wieża Piastowska należała niegdyś, jako jedna z czterech wówczas wzniesionych, do systemu obronnego wzniesionego w Cieszynie w XIV w. Roztacza się z niej piękny widok na całą Ziemię Cieszyńską. Wieża usytuowana jest na szczycie wzgórza, w jego północno-zachodniej części. Reprezentuje styl gotycki, jest murowana. Wzniesiono ją w połowie XIV w. z kamienia łamanego i ciosów kamiennych w narożnikach oraz w obramieniach otworów okiennych, w górnych partiach z cegły w układzie polskim. Została zbudowana na planie kwadratu i podpiwniczona rozległymi piwnicami częściowo zasypanymi, z których miało prowadzić podziemne wyjście poza mury zamkowe. Obiekt posiada pięć kondygnacji i ma wysokość 24 m. Grubość murów dochodzi w dolnych partiach do 2 m, od wnętrza zwężają się ku górze uskokami. Okna są prostokątne, zamknięte ostrołukowo lub półkoliście.
W górnej części wieży w XV w. nadbudowano ceglany ganek wsparty na solidnych kamiennych kroksztynach, z machikułami i blankami.
Jak pokazuje rycina z 1735 r., wieża pierwotnie była przykryta dachem namiotowym z oddzielnymi iglicami nad narożnymi wykuszami blank, pod którymi znajdowały się cztery kamienne, gotyckie tarcze herbowe z końca XIV w. z orłami piastowskimi wydobytymi płytkim reliefem, według tradycji z warsztatu związanego z praskim mistrzem Piotrem Parlerem.
Wieża udostępniona jest do zwiedzania. Rozpościera się z niej rozległy widok Cieszyna i Czeskiego Cieszyna po dwóch stronach Olzy. Przy dobrej widoczności można podziwiać nawet piękną panoramę Beskidu Śląskiego i Beskidu Śląsko-Morawskiej.
Wieża Piastowska jest drugim, obok Studni Trzech Braci, symbolem miasta.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Wzgórze zamkowe to miejsce, na którym znajdują się najstarsze ślady osadnictwa na ziemi cieszyńskiej. Pochodzą one z czasów rzymskich. Prawdopodobnie już w VIII w. na wzgórzu znajdowała się dość rozległa osada z budynkami mieszkalno-warsztatowymi, otoczona wysokim szerokim wałem obronnym. Na początku XI w. w osadzie tej wybudowano rotundę, kaplicę z emporą dla władcy lub przywódcy osady, która pełniła funkcję sakralną i obronną oraz była centrum administracyjnym. Możemy ją podziwiać po dziś dzień – jest to bowiem kaplica zamkowa pw. św. Mikołaja i Wacława.
Przed 1155 r. Cieszyn został już siedzibą kasztelani. W tym okresie lub niewiele późniejszym na wzgórzu zaczął kształtować się nowy system obronno-murowany. Zbudowano wówczas trzy, lub jak podają inni kronikarze, cztery wieże obronne połączone między sobą murem obronnym. Do dziś zachowała się w całości wieża o rzucie kwadratu, tzw. Wieża Piastowska, nadbudowana w XV w. bogatym krenelażem i przykryta dachem namiotowym, który niestety nie zachował się do dzisiaj. W trakcie badań archeologicznych odsłonięte zostały jeszcze dwie wieże, jedna koło wjazdu na dziedziniec – zachowana w zarysie fundamentów oraz zachodnia – efekt ostatnich prac archeologicznych, zachowana do wysokości ok. 12 m od podłoża i przysłonięta w części nasypem ziemnym. W tak ufortyfikowanej osadzie musiał istnieć reprezentacyjny obiekt pałacowy, którego lokalizacji można się domyślać.
Od ok. 1290 r. miasto było już stolicą samodzielnego Księstwa Cieszyńskiego. Jego pierwszym władcą został Mieszko, założyciel linii Piastów Cieszyńskich. W ten sposób miasto aż do poł. XVII w. znajdowało się pod panowaniem Piastów. Jako stolica księstwa błyskawicznie się rozwijało i zyskiwało na znaczeniu. Wówczas również zabudowania obronne na wzgórzu zostały rozbudowane i ozdobione w stylu gotyckim.
Zespół średniowieczno-renesansowych zabudowań został niestety znacznie zniszczony w trakcie wojny trzydziestoletniej. Przez kolejne wieki zamek będący siedzibą niższej rangi prowincjonalnych zarządców władzy wiedeńskiej sukcesywnie popadał w ruinę. Pod koniec XVIII w. najmłodsza córka cesarzowej Marii Teresy, Maria Krystyna, otrzymała Cieszyn wraz z przynależnymi ziemiami w wianie małżeńskim. Wraz ze swoim mężem, Albrechtem Sasko-Cieszyńskim postanowiła przeprowadzić się do Cieszyna i wyremontować zamek. Niestety zmarła wcześniej i do realizacji planów nie doszło.
Dopiero w 1836 r. przystąpiono ponownie do realizacji koncepcji uporządkowania zniszczonych zabudowań poprzez rozbiórkę znacznej ich części, zasypanie gruzem istniejących wyrw i nierówności, a pozostawienie jedynie budynków, które były dobrze zachowane i mogły być wykorzystane w koncepcji parku romantycznego. Część mieszkalną przeniesiono z zamku górnego, który od tej pory służy jedynie jako park powstały na piwnicach i gruzowisku dużego zespołu mieszkalno-obronnego, do zamku dolnego – dotychczas części gospodarczej i obronnej. Zachowany budynek bramny oraz nowożytny system obronny został obudowany i scalony w jedną bryłę – tzw. Pałac Myśliwski, projektu architekta wiedeńskiego dworu Habsburgów – Józefa Kornhäusela. Architekt ten przeprojektował również w nowym stylu romańską rotundę. Dodatkowo w północnej części podjazdu wybudowano oranżerię. W takim kształcie zespół zabudowań zamku zachował się do dziś – z wyjątkiem wyburzonej w latach 60. XX w., klasycystycznej oranżerii, która została odbudowana w latach 2003–2004.
Źródło: peuk.fiiz.pl
