Schron N-D-S 75 "Zelený"

Schron N-D-S 75 "Zelený" to bunkier artyleryjski będący częścią czechosłowackiej Twierdzy Dobrošov, zlokalizowany w rejonie miasta Náchod, na terenie wsi Dobrošov w Górach Orlickich. Obiekt ten powstał w ramach rozbudowanego systemu umocnień z lat 30. XX wieku, który miał chronić granice Czechosłowacji przed agresją niemiecką.

Budowa i położenie

Budowę schronu N-D-S 75 "Zelený" prowadzono w dwóch etapach – od 3 do 7 września oraz od 20 do 28 września 1938 roku. Obiekt został zaprojektowany jako kabina artyleryjska, czyli schron przystosowany do prowadzenia ognia cięższego kalibru, wspierającego pozostałe elementy fortecy.

Położony jest na południowych stokach wzgórz Dobrošova, w strategicznym punkcie umożliwiającym skuteczną obronę podejść do twierdzy. Jego konstrukcja była solidna – wzmocnione ściany z żelbetu miały wytrzymać ostrzał artyleryjski, a wnętrza przystosowano do długotrwałego przebywania załogi.

Element Twierdzy Dobrošov

Schron N-D-S 75 "Zelený" stanowi integralną część grupy warownej Dobrošov (czes. Dělostřelecká tvrz Dobrošov), znanej również jako Twierdza Artyleryjska Dobrošov. Budowę całej fortecy rozpoczęto 13 września 1937 roku jako część czechosłowackiego programu obrony granic.

Do wybuchu kryzysu monachijskiego w 1938 roku ukończono jedynie trzy obiekty: N-D-S 72 "Můstek", N-D-S 73 "Jeřáb" oraz N-D-S 75 "Zelený". Z powodu napiętej sytuacji politycznej i późniejszej kapitulacji Czechosłowacji budowa całego kompleksu została przerwana, a tylko jeden z obiektów – N-D-S 73 "Jeřáb" – został zmobilizowany do obrony.

Znaczenie historyczne

Schron N-D-S 75 "Zelený" jest świadectwem ambitnych planów czechosłowackiej armii w zakresie nowoczesnych fortyfikacji. Jego konstrukcja odzwierciedla zaawansowaną myśl inżynieryjną tamtego okresu, a zarazem dramatyczne wydarzenia końca lat 30., kiedy to Czechosłowacja, mimo przygotowań, nie zdołała obronić swoich granic.

Po II wojnie światowej obiekt, podobnie jak cała Twierdza Dobrošov, przeszedł pod opiekę armii, a od 1968 roku został udostępniony do zwiedzania. W 2015 roku właścicielem kompleksu został Kraj Královéhradecki, który przejął go od wojska. Formalną opiekę nad fortyfikacjami sprawuje Muzeum Regionalne w Náchodzie.

Zwiedzanie i atrakcje turystyczne

Forteca Dobrošov, w której skład wchodzi schron N-D-S 75 "Zelený", to dziś jedna z najciekawszych atrakcji turystycznych regionu Náchod. W sezonie letnim obiekty są udostępnione do zwiedzania, głównie w weekendy. Turyści mogą zobaczyć zarówno wnętrza schronów, jak i wystawy poświęcone historii czechosłowackich umocnień, życiu żołnierzy oraz wyposażeniu fortecznych stanowisk bojowych.

Schron N-D-S 75 "Zelený" pozostaje niezwykle cennym elementem dziedzictwa militarnego Czech, przypominającym o determinacji i technicznej doskonałości międzywojennych fortyfikacji. Dziś stanowi nie tylko obiekt historyczny, ale i inspirujące miejsce dla pasjonatów historii wojskowości i architektury obronnej.