Fabryka "Motte" – Elanex w Częstochowie

Pomiędzy ul. Krakowską, Ogrodową i rzeką Stradomką wyznaczono czworobok osady robotniczej. Kompleks fabryczny zbudowany jest z czerwonej cegły. Fabryce nadano efektowny wygląd architektoniczny, a znajdujące się koło niej tereny przeznaczono pod domy mieszkalne. Projekt, nawiązujący do staropolskiego układu folwarków, przygotował jeden z najwybitniejszych polskich architektów − Edward Lilpop.

Z otwartym na hale fabryczne placem, z charakterystycznymi piętrowymi domkami, osada przypominała średniowieczne miasteczko. W tej samej konwencji neogotyku utrzymany został budynek administracyjny i willa Jeana Motte'go. Tuż przed I wojną światową dla sprowadzonych z Francji specjalistów dobudowano budynki piętrowe przy ul. Mokrej. W 1904 r. fabryka zatrudniała 1100 robotników.

Po I wojnie światowej zakłady „Motte” nadal się rozwijały. W 1926 r. firma stała się spółką akcyjną i zmieniła nazwę na „Union Textille”. Fabryka liczyła 57 tys. wrzecion, zatrudniała 2500 osób. Widomym świadectwem rozwoju stało się wybudowane w latach 1937−1938 osiedla przy ul. Olsztyńskiej, do dziś zwanego „Motami”.

Rodzina Stalensów doświadczyła nieszczęścia I wojny światowej. Część Francuzów znajdujących się w Częstochowie internowali Niemcy, jako obywateli wrogiego państwa. Pod tym samym pretekstem okupanci zarekwirowali fabrykę. Produkcja została wstrzymana. Zrabowano produkty i surowce przechowywane w magazynie oraz część maszyn a nawet pasy skórzane i przedmioty z metali kolorowych. Znaczną część maszyn zdołał ukryć Henryk Stalens, za co otrzymał order Polonia Restituta.

Po wojnie Henrykowi Stalensowi powierzono stanowisko dyrektora fabryki. Ponowne uruchomienie fabryki było zadaniem wyjątkowo trudnym. Firma jednak ruszyła ponownie już w 1921 r. Przystąpiono do rozbudowy. Stanęły nowe hale, w których zamontowano nowatorskie, jak na tamte czasy przędzalnie wózkowe. W 1926 r. powstała nowa kotłownia.

Po II wojnie fabryka nosiła nazwę Częstochowskie Zakłady Przemysłu Wełnianego im. Koszutskiej, a następnie Elanex. Zakład należał do największych w mieście. Sprzedawał rocznie blisko 6 tys. ton przędzy i zatrudniał 900 osób.

Przędzalnia Czesankowa Elanex zatrzymała produkcję 31 stycznia 2003 r.

Pokaźny kompleks fabryczny przyciąga uwagę przepiękną zabudową, strzelistym kominem i ciekawą wieżą ciśnień.

***

W początkach XX w. pracownicy zakładów Motte'ego i „Częstochowianki” organizowali wyścigi rowerowe.

Mecz piłkarski między kadrą techniczną obu fabryk był jednym z pierwszych turniejów piłki nożnej w Częstochowie. Efektem było powołanie do życia Klubu Ogólnosportowego Fabryki Motte obecnie Klubu Sportowego „Victoria” Częstochowa.

Juliette Binoche znana na całym świecie aktorka ma częstochowskie korzenie. Babcia aktorki nazywała się Julia Młynarczyk (aktorka częstochowskiego Teatru), zaś dziadkiem aktorki był Henryk Stalens. Dziadkowie Juliette pobrali się 25 lipca 1931 r. w Olsztynie, a akt ślubu sporządzono w częstochowskiej Katedrze Św. Rodziny. Zamieszkali we własnej wilii przy ulicy Stawowej 1 (istniejący do dziś budynek przy fabryce, vis a vis boiska „Victorii”). Wraz z synem i córką (matką Juliette Binoche) prawdopodobnie tuż przed wybuchem II wojny wyjechali na stałe do Francji.

Źródło: peuk.fiiz.pl