Zespół cmentarzy "Kule” w Częstochowie

Nekropolia „Kule”, której nazwa bierze się od nazwy stanowiącej przedmieście osady Kule, została założona w 1882 r. po przeniesieniu cmentarza komunalnego z rejonu ulic Fabrycznej (obecnie Mielczarskiego) i Ogrodowej. Pierwszych pochówków dokonano tutaj dwa lata później.

Na cmentarzu znajduje się wiele zabytkowych, wartych uwagi grobów. Zaliczają się do nich m.in. dwie rodzinne kaplice grobowe: Kuczyńskich, Szaniawskich, Nowińskich, Lewandowskich, Lubczyńskich, a także kilkadziesiąt zabytkowych grobów, m.in. Władysława Biegańskiego. W południowo-wschodniej części cmentarza wydzielona jest kwatera prawosławna, na której pochowani są carscy urzędnicy i wojskowi. Znajduje się tu też kwatera wojenna żołnierzy Armii Czerwonej oraz pomnik wzniesiony ku ich czci.

Ponadto na uwagę zasługują:

• groby weteranów powstania styczniowego z 1863 r.;
• głaz kamienny ku czci poległych wychowanków I Gimnazjum Polskiego w Częstochowie walczących w legionach i innych działaniach wojennych w latach 1914–1918;
• kwatera wojenna żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej oraz dwie mogiły żołnierzy Wojska Polskiego z 1920 r.;
• mogiły zbiorowe i indywidualne żołnierzy poległych w I wojnie światowej i wojnie obronnej 1920 r.;
• mogiła zbiorowa wojenna żołnierzy września 1939 r.;
• mogiła zbiorowa wojenna 10 więźniów z Zawodzia rozstrzelanych przez hitlerowców 25 marca 1944 r. w Częstochowie przy ul. Paulińskiej (obecnie Kubiny);
• cztery mogiły zbiorowe wojenne ofiar terroru hitlerowskiego poległych w pierwszych dniach września 1939 r. (w tym ofiar „krwawego poniedziałku”);
• mogiła zbiorowa wojenna 91 osób, członków organizacji konspiracyjnej i osób cywilnych rozstrzelanych przez hitlerowców w Apolonce k. Janowa 13 sierpnia 1940 r.;
• mogiła zbiorowa wojenna 20 członków AL i AK rozstrzelanych 16 grudnia 1943 r. przez hitlerowców na leśnej polanie w pobliżu wsi Wygoda za sabotaż w hucie „Raków”;
• dwa groby wojenne indywidualne żołnierzy armii podziemnej: Leszka Kazimierza „Maltańskiego” Lapisa i Henryka „Łomiana” Tumiłowicza poległych pod Ciężkowicami 20 października 1943 r.;
• sześć mogił zbiorowych wojennych ofiar terroru hitlerowskiego poległych w latach 1939–1944;
• mogiła zbiorowa wojenna 10 członków ruchu oporu rozstrzelanych 3 marca 1944 r., w odwet za próbę rozbrojenia niemieckiego sekretarza celnego;
• mogiła z prochami zamordowanych w Dachau;
• pomnik katyński;
• mogiła zbiorowa wojenna nieznanych żołnierzy niemieckich poległych w czasie II wojny światowej;
• grób członka PPS Eugeniusza Hołubiczki „Kiełbika” oraz tablica ku czci bohaterów PPS poległych w walce o niepodległość Polski i socjalizm;
• mogiła wojenna Stanisława Lubelskiego, szeregowca 2. pułku strzelców granicznych;
• symboliczny grób poświęcony pamięci pomordowanych sybiraków i kresowiaków;
• grób Zofii Idzikowskiej, dyrektorki I LO im. Juliusza Słowackiego, która w okresie II wojny światowej prowadziła tajne nauczanie młodzieży;
• grób Mieczysława Bolesława Hoffmana, twórcy „Ogrodów Hoffmana” oraz radnego Częstochowy.

Na cmentarzu warta uwagi jest położona w jego centralnej części neogotycka kaplica cmentarna pw. Przemienienia Pańskiego, która została wzniesiona w 1898 r.

Źródło: peuk.fiiz.pl