Drewniany kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Dobrej

Nr w rejestrze zabytków:
A-195 z dnia 27.03.1990
Historyczna nazwa: Cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja w Dobrej Szlacheckiej
Data powstania obiektu: 1879 r.
Opis
  • Cer­kiew pw. św. Mi­ko­ła­ja (póź­niej Pod­wyż­sze­nia Krzy­ża Świę­te­go) drew­nia­na, trój­dziel­na, z sank­tu­arium za­mknię­tym trój­bocz­nie, kon­struk­cji zrę­bo­wej, na ka­mien­nym pod­mu­ro­wa­niu. Nawa i ba­bi­niec na pla­nie zbli­żo­nym do kwa­dra­tu. Nawa ob­szer­niej­sza od przy­le­ga­ją­cych do niej po­miesz­czeń sank­tu­arium i ba­biń­ca. Zrąb ścian sank­tu­arium, nawy i ba­biń­ca rów­nej wy­so­ko­ści. Da­chy ka­le­ni­co­we: nad sank­tu­arium pię­cio­po­ła­cio­wy, nad na­wą czte­ro­po­ła­cio­wy, nad ba­biń­cem dwu­spa­do­wy. Na ka­le­ni­cy każ­dej czę­sci du­że ba­nia­ste ko­pu­ły na ośmio­bocz­nych tam­bu­rach. Po­dob­na, ale mniej­sza w szczy­cie da­chu sank­tu­arium. Wszyst­kie ze­wnętrz­ne po­wierzch­nie ścian ode­sko­wa­ne pio­no­wo, da­chy kry­te bla­chą. We­wnątrz stro­py pła­skie. Po­li­chro­mia ścien­na z XIX/XX w. Z tego okre­su po­cho­dzi też m.in. wie­lo­stre­fo­wy iko­no­stas.
  • Cer­kiew bram­na drew­nia­na, kon­struk­cji mie­sza­nej. Za­sad­ni­czą no­śną czę­ścią bu­dyn­ku jest trzy­kon­dy­gna­cyj­na wie­ża słu­po­wo­-ra­mo­wa. Co­kół z „dzi­kie­go”” ka­mie­nia. Po­mię­dzy słu­py no­śne w pierw­szej kon­dy­gna­cji wbu­do­wa­na ka­mien­na bra­ma. W dru­giej kon­dy­gna­cji opar­ta na ra­mie cer­kiew dwu­dziel­na, zrę­bo­wa. Nawa na pla­nie zbli­żo­nym do kwa­dra­tu, skle­pio­na zrę­bo­wą ko­pu­łą czte­ro­po­lo­wą, z za­ło­mem i stę­że­niem krzy­żo­wym, po­nad któ­rym de­sko­wy strop. Sank­tu­arium pro­sto­kąt­ne, węż­sze i niż­sze od nawy, skle­pio­ne ko­leb­ko­wo. Ścia­na iko­no­sta­so­wa peł­na, pier­wot­nie z dwo­ma przej­ścia­mi, wtór­nie prze­cię­ta. Wo­kół cer­kwi obej­ście. W naj­wyż­szej kon­dy­gna­cji wie­ży izbi­ca. Dach na­mio­to­wy. Środ­ko­wa kon­dy­gna­cja naj­ob­szer­niej­sza, obej­ście cer­kwi pod opa­sa­niem. Ścia­ny ode­sko­wa­ne pio­no­wo. Po­ła­cie da­cho­we po­bi­te gon­tem.Cerkiew bramna w Dobrej (błędnie określana w przedmiotowej literaturze dzwonnicą bądź dzwonnicą bramną) jest jedynym tego typu zabytkiem w Polsce, reliktem średniowiecznej tradycji budowlanej sytuującej świątynię ponad bramą w fortyfikacji.

Źródło: sad.podkarpackie.travel

Historia

W Do­brej za­cho­wał się ze­spół zło­żo­ny z dwóch cer­kwi (jed­na bram­na z dzwon­ni­cą). Data po­wsta­nia obu bu­dow­li nie zo­sta­ła do­tąd pre­cy­zyj­nie usta­lo­na. Cer­kiew bram­na po­cho­dzi praw­do­po­dob­nie z XVII stu­le­cia. W XIX w. usu­nię­to pod­wa­li­ny słu­po­wo­-ra­mo­wej wie­ży, opie­ra­jąc jej kon­struk­cję no­śną bez­po­śred­nio na co­ko­le z „dzi­kie­go” ka­mie­nia i wzno­sząc w dol­nej kon­dy­gna­cji ka­mien­ną bra­mę. Świą­ty­nia pw. Pod­wyż­sze­nia Krzy­ża Świę­te­go da­to­wa­na jest na 1879 r., ist­nie­ją jed­nak prze­słan­ki, by przy­pusz­czać, że jest to obiekt znacz­nie star­szy, je­dy­nie prze­bu­do­wa­ny w owym roku. W cer­kwi bram­nej tuż przed II woj­ną skła­do­wa­ny był XVII­-wiecz­ny iko­no­stas. Nie wia­do­mo, czy sta­no­wił on jej wy­po­sa­że­nie, czy też zo­stał prze­nie­sio­ny z dru­giej cer­kwi po ufun­do­wa­niu do niej no­we­go wy­po­sa­że­nia, któ­re w la­tach 1899–1904 wy­ko­na­li bra­cia An­to­ni i Mi­ko­łaj Bog­dań­scy oraz Mi­ko­łaj Dem­ko­wycz. W tym sa­mym cza­sie twór­cy ci wy­ko­na­li de­ko­ra­cję ma­lar­ską stro­pu i ścian cer­kwi. W izbi­cy, po­nad cer­kwią bram­ną, dwa dzwo­ny (je­den z nich z da­tą 1625 i her­bem Sas). W 1944 r. w wy­ni­ku dzia­łań wo­jen­nych uszko­dze­niu ule­gło skle­pie­nie nawy cer­kwi trój­dziel­nej. Po wy­sie­dle­niu lud­no­ści ukra­iń­skiej cer­kiew prze­jął Ko­ściół rzym­sko­ka­to­lic­ki.

Otoczony starodrzewem zespół cerkiewny usytuowany jest na wzniesieniu w centrum wsi, po południowej stronie drogi lokalnej odchodzącej w kierunku wschodnim od szosy Hłomcza – Ulucz. Teren cerkiewny ogrodzony murem z „dzikiego” kamienia. Cerkiew bramna w ogrodzeniu od strony wschodniej, na osi cerkwi usytuowanej w centrum zespołu. Od południa nieopodal zespołu cerkiewnego XIX-wieczna plebania.

Źródło: sad.podkarpackie.travel

Ciekawostki

Zespół cerkiewny:

  • cerkiew greckokatolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (wcześniej św. Mikołaja),
    obecnie rzymskokatolicki kościół filialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego;
  • cerkiew bramna pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, z dzwonnicą w izbicy,
    obecnie dzwonnica kościoła rzymskokatolickiego
  • w pobliżu znajduje się opuszczony budynek starej plebanii.
Uwagi
  • Wskazówki dojazdu:
    Jadąc od strony Mrzygłodu, w Hłomczy mijamy skrzyżowanie z drogą lokalną do Łodziny i jedziemy prosto w kierunku Dobrej. Po przejechaniu przez most na Sanie skręcamy w prawo. Po 200 m dojeżdżamy do celu. Cerkiew stoi po prawej stronie drogi. Klucze w sklepie po drugiej stronie drogi.
  • Msze św.: w niedziele i święta o 9.45.
Zaktualizowano 7 miesięcy temu

Dane teleadresowe

Dobra 10
38-503 Dobra
place
49.645212, 22.299997Skopiowano do schowka
N49º38'42.763", E22º17'59.989"Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Architektura drewniana
Miejsce/obiekt zbudowane w przeważającej części z drewna.
Parking
Miejsce/obiekt w pobliżu którego istnieje możliwość płatnego lub bezpłatnego zaparkowania samochodu.
Możliwość zwiedzania
Miejsce/obiekt, który jest udostępniany do zwiedzania.
Ogólnodostępny
Obiekt ogólnodostępny dla wszystkich w określonych dniach i godzinach. (np. instytucja publiczna lub kościół czynne w określonych godzinach).
Wstęp bezpłatny
Kościół rzymskokatolicki
Szlak Architektury Drewnianej Województwa Podkarpackiego

Inne w kategorii: Sakralne To najbliższe atrakcje w tej samej kategorii.

Najbliższe atrakcje W najbliższej okolicy znajduje się wiele ciekawych atrakcji. Oto niektóre z nich.