Kanał Elbląski - Pochylnia "Całuny"

Pochylnia Całuny jest piątą, ostatnią z pochylni Kanału Elbląskiego (licząc od strony Miłomłyna). Pochylnia położona jest w km 45.80 - 46.30 kanału, w m. Jelonki, gmina Rychliki, woj. warmińsko - mazurskie.

Pochylnia Całuny jest młodsza od pozostałych pochylni o ok. 33 lata. W 1850r obok dzisiejszej pochylni wykonano 5 drewnianych komorowych (na odcinku od Jez. Drużno do Jeleni - trzecia śluza położona była na wysokości dzisiejszej pochylni Całuny). Już w trakcie prac projektowych pomysł budowy śluz budził poważne wątpliwości. Duży problem stanowiło zaopatrzenie w wodę w ilościach niezbędnych do śluzowania statków. Po wybudowaniu czterech pochylni: Jeleni, Oleśnicy, Kąt i Buczyńca w latach 1860/61 odcinek ze śluzami komorowymi na wysokości Całun stanowił wąskie gardło całego kanału.

Pierwsze projekty zakładające likwidację pięciu śluz i zastąpienie ich analogiczną pochylnią jak pozostałe powstały już w 1864r. Realizację pochylni podjęto jednak znacznie później (oddano do użytku w 1883r). Odcinek kanału z pochylnią wykonano równolegle do kanału ze śluzami - tak, że ruch jednostek pływających mógł trwać bez przerwy. W przeciwieństwie do pozostałych pochylni (gdzie siłą napędową jest koło wodne) tu maszynę wyciągową napędza turbina Francisa z wałem pionowym.

Typ turbiny zastosowanej na Całunach opracował w 1849r James Bichene Francis. Udoskonalił on reakcyjną turbinę wodną opatentowaną w 1838r przez J.D. Howda. Turbinę Francisa zmodernizowano w 1868r wprowadzając kierownicę wirnika, co umożliwiło sterowanie jej obrotami. Zmiana koncepcji napędu (z koła wodnego na turbinę) prawdopodobnie była jedną z przyczyn odłożenia w czasie budowy pochylni w Całunach.

Podstawowe parametry pracy pochylni wynoszą:

• różnica poziomów: 13.83 m
• długość torów: 352 m
• głębokość na stanowisku górnym: 120 cm
• głębokość na stanowisku dolnym: 120 cm
• rzędna wody górnej: 13.83 m npm
• rzędna wody dolnej: 0.00 m npm
• rzędna grzbietu pochylni: 14.59 m npm
• max. długość statku: 27m
• max. szerokość statku (w dnie): 2.6m
• max szerokość statku (na wys. 1.3m): 3.35m

Napęd wyciągu linowego nie jest jedynym wyróżnikiem pochylni Całuny w stosunku do reszty: inny jest też sposób przeniesienia lin z maszynowni na pochylnie. Filar górnego stanowiska umieszczono tu nie w osi kanału (jak na dotychczasowych pochylniach) a na prawym brzegu za groblą kanału. Przyczyną tej zmiany jest fakt ze w rejonie Całun kanał nie idzie w linii prostej jak na pozostałych pochylniach.

 Źródło: gdansk.rzgw.gov.pl