Muzeum w Zagrodzie Sołtysów w Jurgowie

Przykład drewnianego budownictwa wiejskiego, charakterystycznego dla Spisza.

Zagroda usytuowana jest w środkowej części wsi, pośród zwartej zabudowy. Chałupę od drogi oddziela mały ogródek kwiatowy, wydzielony drewnianym płotem sztachetowym. Zagroda składa się z chałupy stojącej szczytem do drogi i przylegającego do niej od zachodu budynku gospodarczego. Chałupa założona jest na planie prostokąta, półtoratraktowa o układzie pomieszczeń izba - sień i komora. W sieni znajduje się zejście do małej piwniczki umieszczonej pod komorą. Drewniana, wybudowana jest w konstrukcji zrębowej. Ściany wzniesione zostały z belek świerkowych, wiązanych na węgłach „na rybi ogon”. Szpary pomiędzy belkami wypełnia mech. Posadowiona jest na kamiennych „peckach” umieszczonych pod węgłami i węzłami konstrukcyjnymi. Podwaliny wykonane są z ciętych na pół brusów świerkowych wiązanych na „kłódkę” (zamek). Przestrzeń między podwalinami a gruntem wypełniona jest gliną. Nakryta jest dachem dwuspadowym, przyczółkowym z dymnikiem, krytym gontem i dranicami. Strop nad izbą deskowy z deskami wspartymi na tragarzach opartych na sosrębie, posiadającym profilowanie ciesielskie. Podłoga w izbie i komorze z desek ułożonych na legarach, w sieni płasko ułożone kamienie. Okna małe, prostokątne, krosnowe, jednoskrzydłowe, sześciokwaterowe. W wejściu do budynku odrzwia belkowe, z jednoskrzydłowymi drzwiami deskowymi, spągowymi. W izbie zachował się piec kuchenny z trzonem chlebowym, zbudowany z kamienia i cegły. Budynek gospodarczy drewniany, konstrukcji zrębowej, zbudowany jest na planie prostokąta. Składa się ze stajni i owczarni. Nakrywa go dach dwuspadowy, pokryty dranicami. We wnętrzu stajni i owczarni zachowały się żłoby dla zwierząt. W chałupie mieści się ekspozycja stała „Gospodarstwo spiskie z przełomu XIX i XX w.” Obrazuje życie codzienne mieszkańców Spisza. Eksponowane jest wyposażenie izby z półką na naczynia, malowaną skrzynią, obrazami, kołowrotkiem, odzieżą itd.

Zagroda składa się z budynku mieszkalnego i zabudowań gospodarczych, stojących jeden za drugim w układzie liniowym. Budynek mieszkalny skierowany jest ścianą szczytową na zachód (do drogi). Budulcem było drewno świerkowe. Dom osadzony jest na kamiennych peckach, umieszczonych w narożach, przestrzenie wypełniono gliną. Ściany chałupy zbudowane są z płazów (pnie drzew przepołowione wzdłuż) i z okrąglaków. Konstrukcja zrębowa ze szczelinami uszczelnionymi mchem.

Zabudowania mieszkalne

Drzwi wejściowe umieszczono w północnej, frontowej ścianie (nietypowo ze względu na kształt działki). Pomieszczenia usytuowane na planie prostokąta: sień, izba, komora. Wejście do izby prowadzi przez sień, a do komory przez izbę. Sień zbudowana z okrąglaków, na podłodze płaskie kamienie. Ściany izby zbudowane z szerokich płazów, a podłoga pokryta jest deskami. Pod powałą widać belkę (służącą też jako półka) - sosrąb z wyciętą datą budowy budynku i wyrzezanym motywem rozety. W rogu izby stoi piec, a na nim kolejny, tzw. piekarnik. W przeciwnym kącie stół i wiszące nad nim święte obrazy tworzą tzw. święty kąt. Na prawo od okien – drewniane łóżko. Jest też półka i łyżnik. W izbie skupiały się główne czynności domowników. W Zagrodzie ekspozycja prezentuje też w izbie kolekcję tradycyjnego stroju jurgowskiego. Ściany komory wykonane są z okrąglaków. Podłoga jest wyłożona deskami (wcześniej: kamieniami). Przechowywano tu produkty żywnościowe. Ekspozycja zawiera zgromadzone w komorze narzędzia do obróbki lnu.

Zabudowania gospodarcze
Zabudowania gospodarcze (drewutnia-drewiarnia, owczarnia, boisko i stajnia) znajdują się za budynkiem mieszkalnym i wykonane są z okrąglaków świerkowych uszczelnionych mchem. Dach dwuspadowy, kryty dranicami.

W drewiarni (także: jata) oprócz drewna opałowego przechowywano też sanki (gnatki), a na kołkach zawieszano latem warsztat tkacki. W owczarni – przeznaczonej dla ok. 30 owiec – są podwójne drzwi (połówkowe i całe) oraz żłób na karmę. Boisko z klepiskiem służyło głównie do młocki przy pomocy cepów. W stajni (drewniana podłoga, drabinki, żłoby na paszę) przebywały konie i krowy, a do I wojny światowej – także woły.

Zabytek dostępny w godzinach pracy Muzeum.

Źródło: wikipedia.pl / zabytek.pl