Dom w Koniecpolu

Dom mieszczański przy Rynku pod numerem 14 jest jedynym tego typu obiektem na terenie Koniecpola. Został on zbudowany z wapienia łupanego. Wszystkie jego zabytkowe sklepienia są natomiast wykonane z cegły. Dom jest dwutraktowy, dwudzielny, z długą sienią. Składa się z czterech pomieszczeń, po dwa z każdej strony. Charakter reprezentacyjny, dzięki sklepieniom, posiada sień i świetlica. Uroku tej ostatniej dodają również profilowane wsporniki i kamienne obramowania drzwi. Ponadto w sieni zachowały się fragmenty dekoracji o ornamencie roślinnym, przedstawiające wianki i liście. Na szczególną uwagę zasługują piwnice domu mieszkalnego, a szczególnie piwniczne sklepienie kolebkowe, o rzucie odwrotnym, niż rzut parteru.

Dom został zbudowany w latach 1640–1650. Niektórzy łączą jego powstanie z budową kościoła parafialnego pw. św. Trójcy, który wzniesiono w latach 1632–1644. Koniecpolski kościół reprezentuje styl wczesnego baroku. Jego cechą charakterystyczną jest stylizacja na budowlę obronną. Świątynię ufundował hetman Stanisław Koniecpolski jako wotum za uwolnienie się z niewoli tureckiej. Postanowił on wznieść w Koniecpolu nową, murowaną świątynię, godną pozycji i sławy fundatora natychmiast po objęciu władzy w Koniecpolu w 1618 r. Realizację tego zamierzenia opóźniła jednak trzyletnia niewola hetmana, pojmanego przez Turków pod Cecorą w 1620 r. Dalszą zwłokę spowodowały późniejsze walki z Kozakami i Tatarami oraz wojna ze Szwecją. Tak więc mógł on dotrzymać swojej obietnicy dopiero w latach 30. XVII w.

Świątynia jest trójnawowa, orientowana, wzniesiona z kamienia marglowego i częściowo cegły. Ma formę bazyliki z transeptem, przy czym nawy boczne utworzono z dwóch kaplic, połączonych wąskimi przejściami i otwartych do nawy głównej arkadami filarowymi. Zwrócona w stronę miasta dwukondygnacyjna fasada posiada charakterystyczne dla wczesnego baroku zwieńczenie z trójkątnym szczytem i wolutowymi spływami po bokach. Podobnie prezentuje się elewacja wschodnia świątyni, zwrócona ku rzece. Nad krzyżem transeptu wznosi się wysoka wieżyczka na sygnaturkę.

Na uwagę zasługuje wyjątkowo bogate wnętrze świątyni, utrzymane w stylu barokowym i rokokowym. Centralne miejsce zajmuje w nim barokowy ołtarz główny z połowy XVII w. z bramkami i rzeźbami świętych biskupów Stanisława i Wojciecha oraz obrazem św. Trójcy z XVII w. W kościele znajduje się aż osiem barokowych ołtarzy bocznych, jak również barokowa ambona z ok. połowy XVII w. z rzeźbionymi postaciami świętych, kamienna chrzcielnica z XVII w., bogato zdobione konfesjonały, stalle i ławki rokokowe z II poł. XVIII w. i wiele innych cennych elementów wyposażenia.

Swoje miejsce w kościele znalazł również oczywiście jego fundator. W północnym ramieniu transeptu znajduje się symboliczny nagrobek Stanisława Koniecpolskiego z 1653 r., a w przeciwnym ramieniu transeptu nad wejściem do zakrystii wisi dużych rozmiarów konny portret hetmana z poł. XIX w., namalowany prawdopodobnie przez 20-letniego wówczas Cypriana Kamila Norwida na prośbę Henryka Pilawy Potockiego w 1841 r.

Kompleks kościoła parafialnego obejmuje również teren dawnego cmentarza przykościelnego, który otacza murowane ogrodzenie z poł. XVII w. W murze od strony rynku znajdują się strzelnice kluczowe mające świadczyć o funkcji obronnej obiektu, która w rzeczywistości nie miała miejsca. Od tej samej strony w narożnikach muru znajdują się dwie dwukondygnacyjne wieże (dawniej dzwonnica i wieża zegarowa) z drewnianymi nadbudówkami i nakryte dachami namiotowymi wybudowane równocześnie z ogrodzeniem.

Źródło: peuk.fiiz.pl