Park pałacowy w Kruszynie

Zespół pałacowy powstał w latach 30. XVII w. jako siedziba warowna ówczesnych właścicieli Kruszyny, jakim byli wówczas Denhoffowie. Barokowy pałac wraz z otaczającym go parkiem w stylu francuskim został zaprojektowany przez włoskiego architekta Tomasza Poncini. Denhoff zbudował tu również okazałą oranżerię oraz prawdopodobnie pierwszy w Polsce prywatny budynek teatralny. O świetności tego miejsca świadczyć może fakt, że kilkakrotnie odwiedzał go król Jan Kazimierz i Władysław IV, który przebywał tu wraz z żoną Cecylią Renatą jako gość weselny Anny z Denhoffów i Bogusława Leszczyńskiego, podskarbiego wielkiego koronnego. W kruszyńskim pałacu odbyło się również w 1669 r. przyjęcie weselne króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i arcyksiężniczki austriackiej Eleonory Marii, która po śmierci męża w 1673 r., zanim opuściła Polskę, zamieszkała tu na stałe. W 1683 r. podczas wyprawy wiedeńskiej w specjalnie wybudowanej kaplicy odpoczywał w Kruszynie król Jan III Sobieski.

Na początku XIX w. pałac uległ ruinie, ale już w I poł. XIX w. jeden z kolejnych właścicieli wsi odbudował go oraz dobudował nowe pawilony. W 1863 r., w czasie powstania styczniowego, w budynku mieścił się szpital polowy, co przyczyniło się do dalszej jego dewastacji. Gruntowny remont i restaurację, przywracające rezydencji XVII-wieczną świetność, przeprowadził dopiero Eugeniusz Lubomirski, który stał się jego właścicielem w 1867 r. 

W okresie okupacji Niemcy częściowo zdewastowali i splądrowali zespół pałacowy. Po wojnie posiadłość została znacjonalizowana i utworzono w niej Dom Dziecka, a potem Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, co doprowadziło go do zupełnej dewastacji. W latach 1971–1972 udało  się przeprowadzić wstępne prace zabezpieczające, a w 1985 r. konserwatorskie. W latach 90. ubiegłego wieku zespół pałacowy zakupił potomek byłych właścicieli – książę Stanisław Lubomirski, który planował przywrócić mu jego dawny wygląd i udostępnić mieszkańcom i turystom. Brak pieniędzy na remont spowodował jednak konieczność znalezienia wiarygodnego inwestora, który przywróciłby blask rezydencji. Planem ratunkowym dla kruszyńskiej rezydencji miała być oferta angielskiej Fundacji Sue Rider. Wnętrza pałacu miały pełnić rolę muzeum, luksusowego pensjonatu i centrum szpitalno-rehabilitacyjnego dla osób niepełnosprawnych. Po zmianie dyrektora fundacji i śmierci Sue Rider wszelkie plany zaniechano. Obecnym właścicielem pałacu jest małżeństwo mieszkające w USA.

Źódło: peuk.fiiz.pl