Kościół pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Lublinie

Bazylika pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika, zwana także bazyliką Relikwii (Drzewa) Krzyża Świętego lub kościołem oo. Dominikanów – jedna z najstarszych świątyń Lublina, wraz z klasztorem jest jedną z najdłużej istniejących instytucji tego miasta (w 2003 roku obchodziła jubileusz 750 lat).

Od 21 czerwca 1967 r. kościół dominikanów posiada tytuł bazyliki mniejszej, nadany mu przez papieża Pawła VI.

Opis architektoniczny
Fasada dwuwieżowa, z wysokim, późnorenesansowym szczytem schodkowym, z podziałami pionowymi i poziomymi oraz czterema parami sterczyn na krawędziach. Wieże dwukondygnacyjne, z podwójnymi pilastrami narożnymi, w strefie górnej z wysokim oknem zamkniętym łukiem pełnym, nakryte dachami czterospadowymi, z hełmami. Przed wejściem do kościoła kruchta, nieco przesunięta na północ od osi głównej kościoła (powodem zabudowa działek przed świątynią w XVIII wieku), zamknięta od góry szczytem z gierowanym naczółkiem krytym blachą miedzianą, z dwoma sterczynami po bokach. Dach korpusu nawowego dwuspadowy, z ozdobnym hełmem sygnaturki z blachy miedzianej, podobnie dwuspadowy dach przykrywający prezbiterium, o znacznie niższej kalenicy. W bryle zewnętrznej kościoła wyodrębniają się kaplice – zwłaszcza kaplica Tyszkiewiczów, na przedłużeniu prezbiterium, w części dolnej na planie prostokątnym, wyżej, poprzez ścięte narożniki, sześcioboczna, nakryta eliptyczną kopułą z hełmem. Od południa kwadratowa w podstawie kaplica Firlejów, nakryta kopułą; od północy wydłużona, dostawiona prostopadle do prezbiterium, zamknięta półkoliście kaplica MB Paryskiej, obok kopuła kaplicy Ossolińskich.

Kościół podłużny, trójnawowy, halowy, korpus nawowy trzyprzęsłowy, przylegają do niego trzy pary kaplic bocznych oraz wydzielone kaplice na przedłużeniu naw bocznych. Długie, trzyprzęsłowe prezbiterium z dwiema kaplicami od strony północnej oraz kaplicą na jego przedłużeniu. Nawy, prezbiterium i część kaplic kryte sklepieniem krzyżowym; w kaplicach Ossolińskich i Firlejów sklepienie w typie lubelskim. Całość wnętrza zachowuje czytelną strukturę gotyckiej, trzynawowej hali zakonnej, zbliżoną swoją formą i proporcjami m.in. do XIV-wiecznej katedry lwowskiej (łacińskiej). W środkowej zakrystii znajduje się rzeźba Chrystus Ukrzyżowany na palmowym drzewie.

Klasztor
Od południa do bazyliki przylega kompleks klasztorny, z dwoma wirydarzami, z pochodzącą z wieku XIV częścią wschodnią, mieszczącą m.in. wspartą na jednym filarze "Salę Unii" – dawny refektarz klasztorny, rozbudowywany w wiekach XVI-XVIII. Po kasacie i wypędzeniu zakonników w latach 80. XIX wieku, w klasztorze urządzono m.in. koszary. Dominikanie odzyskali częściowo swą własność w 1938 roku, lecz po 1945 roku większą część klasztoru zajął dom dziecka oraz Teatr Lalki i Aktora im. H.Ch. Andersena. Od kilku lat trwa kompleksowa rewaloryzacja i restauracja bazyliki i klasztoru. Znajdującą się w południowym skrzydle głównego czworoboku klasztornego bramę, flankują płaskorzeźbione panoplia, panneau nad przezroczem bramy przedstawia dwa podające sobie ręce putta, interpretowane niekiedy jako symbol unii Lubelskiej.

Źródło: wikipedia.pl