Izba Regionalna "Stara chałupa" w Milówce
A-394/81 z 02.04.1981
W popularnej, letniskowej miejscowości Milówka, leżącej w dolinie Soły, na pograniczu Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, warto zajrzeć do zabytkowego, drewnianego domostwa, w którym urządzono regionalną ekspozycję na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego. „Stara Chałupa” jest typowym przykładem tradycyjnego budownictwa ziemi żywieckiej, będąc przy tym jedną z budowli najstarszych. Legenda głosi, że nocowali tu nawet polscy królowie: uchodzący przed Szwedami Jan Kazimierz oraz Jan III Sobieski w drodze na Wiedeń.
Legendy legendami, jednak napis na belce podtrzymującej strop (tzw. tragarzu) informuje, że obiekt ten wzniesiony został w roku 1739. Budowniczym był miejscowy karczmarz, Piotr Gorel i zapewne z początku chałupa pełniła rolę karczmy. W roku 1760 gospodarstwo zakupił Sebastian Caputa, urzędnik folwarczny z Węgierskiej Górki; z kolei jego syn Jan, sam nie mając dzieci, przyjął na wychowanie siostrzeńca Marcina Kąkola, któremu przekazał chałupę w spadku. Rodzina Kąkolów gospodarzyła w chałupie aż do lat 70-tych XX wieku. Zabytkowy obiekt po przeprowadzeniu prac renowacyjnych udostępniono zwiedzającym w roku 1988. Obecnie stanowi on własność gminy Milówka i zarządzany jest przez tutejszy Gminny Ośrodek Kultury. Chałupa zbudowana jest z drewnianych bali osadzonych na kamiennej podmurówce. Bale, tworzące konstrukcję, połączone zostały na tzw. obłap i rybi ogon. Dwuspadowy dach chałupy pokryty został gontem. Wnętrze daje wiedzę na temat dawnego życia we wsiach beskidzkich w poł. XIX wieku. Do sieni wchodzimy przez drzwi o archaicznej konstrukcji. Część sieni zajmuje gliniane klepisko, gdzie młócono zboże. Na ścianach zawieszono narzędzia rolnicze. Obok znajduje się komora będąca miejscem przechowywania żywności oraz sprzętów gospodarskich. Schody prowadzą z sieni na strych, pełniący dla dawnych mieszkańców rolę wędzarni. Głowna część chaty to izba mieszkalna, która pełniła wiele funkcji. Znajduje się tu piec chlebowy z okapem, obok którego wyeksponowano rozmaite naczynia do pieczenia chleba oraz do dojenia i przechowywania mleka. Po drugiej stronie widzimy natomiast „święty kąt” z kapliczką, po obu stronach której zawieszone są obrazy o treści sakralnej. W izbie znajdują się także ławy, kołyska oraz malowana skrzynia posagowa. Za izbą znajduje się alkierz służący jako sypialnia, z zejściem do małej piwniczki. W ostatnim czasie miał miejsce kolejny remont Starej Chałupy, a obok postawiono drugi, zabytkowy budynek przeniesiony z Przyłękowa. W nim organizowane są warsztaty sztuki ludowej.
Źródło: sad.slaskie.travel
Zabytkowy dom potocznie zwany „Starą chałupą” jest niezwykle cennym zabytkiem budownictwa drewnianego na terenie Milówki. Należy niewątpliwie do najstarszych przykładów architektury ludowej. Lokalna legenda wiąże „Starą chałupę” z pobytem króla Jana Kazimierza na Żywiecczyźnie, a także króla Jan III Sobieskiego w jego drodze na osiecz wiedeńską w 1683 r.
Prawdziwa data budowy chaty to jednak dopiero 1739 r. Została ona wyryta na środkowym tragarzu izby wraz z napisem: „RESTAVRATOR DOMI NOVI SEBASTIANUS CAPUTA JEZUS MARIA JÓZEF”. Inskrypcja ta razem z dokumentami znajdującymi się w zbiorach Muzeum w Żywcu pozwalają na odtworzenie historii „Starej chałupy” aż do czasów współczesnych. I tak, uwieczniony w inskrypcji Sebastian Caputa, urzędnik folwarczny z Węgierskiej Górki, zakupił od Bartłomieja, syna Piotra Gorela w 1760 r. całe gospodarstwo wraz z zabudowaniami i inwentarzem. Syn Sebastiana Caputy, Jan, będąc bezdzietnym przyjął na wychowanie, a następnie usynowił swego siostrzeńca Marcina Kąkola, któremu przekazał całe swoje gospodarstwo.
W momencie przejmowania gospodarstwa ojciec Marcina Kąkola pełnił urząd wójta w Milówce. Od tej pory, aż do początku lat 70. XX w. „Stara chałupa” pozostawała we władaniu rodziny Kąkolów.
W latach 80. obiekt poddano gruntownej renowacji z uwzględnieniem szczegółowych badań terenowych, po czym został on udostępniony do zwiedzania w 1988 r. Do 1992 r. stanowił oddział Muzeum w Żywcu, a obecnie jest własnością Gminnego Ośrodka Kultury w Milówce.
Źródło: peuk.fiiz.pl
